به گزارش ایرنا، آقای رمضانی همراه با خانواده از تهران به سنندج آمدند تا چند روزی از تعطیلات نوروزی را در این شهر و استان کردستان سپری کنند. برای اولین بار است که به این منطقه سفر می‌کنند و آنطور که می‌گفتند خیلی از طبیعت آبیدر سنندج، مهمان نوازی مردم و بازار و دیدنی‌های این شهر خوششان آمده و دلشان می‌خواهد سال بعد هم حتما به کردستان سفر کنند.

وقتی پرسیدم از کجای سنندج بیشتر خوششان آمده، اسم پارک جنگلی آبیدر، جاهای تاریخی از جمله “خانه کُرد” یا عمارت آصف و بازار سرپوشیده را آوردند اما گلایه داشتند که در معابر و خیابان‌های شهر، آنگونه که انتظار می‌رود اطلاع‌رسانی برای پیدا کردن آدرس آثار تاریخی و گردشگری انجام نشده است.

به هرحال اگر می‌خواهید در کمترین زمان، چند جای تاریخی را از نزدیک ببینید، این شرایط در سنندج فراهم است، چراکه به راحتی می‌توان ۲ سه ساعت عمارت آصف، مسجد جامع، بازار سرپوشیده و موزه این شهر را دیدن کرد.

شناسنامه سنندج

قبل از اینکه راجع به دیدنی‌های سنندج صحبت کنیم، بد نیست اشاره مختصری به تاریخ و موقعیت جغرافیایی این شهر داشته باشیم.

سنندج مرکز استان کردستان در ۵۱۲ کیلومتری غرب تهران در ارتفاع یک هزار و ۵۰۰ متری از سطح دریا و در منطقه کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای سرد و نیمه‌خشک دارد. این شهر از سمت غرب به کوه آبیدر، از سمت شمال به کوه شیخ معروف و از سمت جنوب به کوه سراج الدین محدود شده و براساس سرشماری سال ۱۳۹۵، حدود ۵۰۰ هزار نفر جمعیت دارد.

سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیایی و فعالیت‌های شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی با ارزشی برخوردار است که بناهای مسکونی و عام‌المنفعه متعددی مانند حمام، مساجد و بازار در آن باقی مانده‌ و دارای محدودهٔ بافت تاریخی-فرهنگی با وسعتی معادل ۱۱۲ هکتار است.

برخی کارشناسان، قدمت شهر سنندج را به هزاره چهارم پیش از میلاد می‌دانند اما آنچه درباره سنندج محرز است این است که از سال ۱۰۴۶ هجری قمری یعنی در دوره صفوی و شاه‌صفی، سلیمان خان اردلان مرکز حکومت را از قلعه‌های حسن‌آباد و پالنگان به شهر سنندج منتقل کرد و تا قبل از آن سنندج به صورت دهکده‌ای کوچک به حیات خود ادامه می‌داد.

سلیمان خان اردلان پس از انتقال مرکز حکومت به سنندج، قلعه حکومتی را با استحکام تمام در بالای تپه‌ای بنا کرد و عمارات و حمام و مسجد و بازار را در خارج و اطراف قلعه ساخت.

گفته می‌شود احتمالاً شهر کهن «سنه» (سنندج) بر اثر زلزله و یا هجوم مغول ویران شده باشد زیرا تپه باستانی توس‌نوذر در کنار رودخانه قشلاق و قلعه حسن‌آباد و سایر شواهد مانند قبرهایی با قدمت بیش از هزار سال که در سنندج پیدا شده است گواهی بر قدمت شهر دارد.

عمارت آصف(خانه کُرد)

اشاره‌ای به موقعیت جغرافیایی و تاریخی سنندج شد اما حالا لازم است توضیحی درباره آثار تاریخی این شهر داد.

یکی از جاهای سنندج که طرفداران زیادی بین مسافران دارد، خیابان امام است. شما در ضلع شمالی این خیابان می‌توانید همزمان چند عمارت قدیمی و تاریخی را ببینید. یکی از مشهورترین و زیباترین این عمارت‌ها، “خانه کُرد” است که اکنون به موزه مردم شناسی کردستان هم تبدیل شده است.

عمارت آصف یا موزه مردم شناسی خانه کُرد نام مجموعه‌ای فرهنگی است در حال حاضر فقط موزه مردم شناسی کردستان به عنوان فاز اول این مجموعه در عمارت آصف راه اندازی شده است.

عمارت آصف یکی از قدیمی ترین بناهای موجود در شهر سنندج است و براساس شواهد و شیوه معماری احتمالا احداث بنای اولیه آن مربوط به دوره صفویه باشد. قسمت های دیگر در دوره قاچاریه و اوایل پهلوی تکمیل شده است. هرچند عمارت آصف نام خود را از آصف دیوان گرفته است اما بانی اولیه آن را خانواده معتمد هاشمی ها (امجد الاشراف) می دانند و احتمالا میرزا محمدرضای وزیر(پدر آصف دیوان) آن را تملک کرده و سپس در زمان آصف دیوان با الحاق سردر ورودی در بخش های شرقی و غربی عمارت شکوه نهایی خود را بدست آورده است.

مجموعه عمارت حدود چهار هزار متر مربع عرصه و اعیان دارد و شامل چهار حیاط بیرونی، اندرونی، مستخدمین  و حیاط مطبخ است.

شما می‌توانید از اُرُسی، گره چینی و پنجره‌های مشبک رنگین زیبایی دیدن کنید به‌ خصوص اُرُسی منحصربفرد تالار خان از دیدنی‌های مهم این عمارت است در این تالار فراموش نکنید سقف را هم نگاه کنید چرا که جزییات قشنگی دارد.

سردیس‌های زیبای مشاهیر و لباس و فرهنگ مردم عادی مناطق مختلف کردستان، آثار مجسمه ساز مشهور کرد استاد هادی ضیاءالدینی هستند که علاوه بر ارزش هنری، بازدید از آنها باعث شناخت چهره‌های سرشناس کرد می‌شود.

۱۳۰ قطعه ارزشمند از آثار استاد علی اکبر بهزادیان خالق شگفتی‌های نازک کاری چوبی کردستان در تالاری به نام این استاد پیشکسوت برای بازدید قرار داده شده که می‌توانید از این مجموعه زیبا و بی‌بدیل در خانه کرد دیدن کنید.

در ضلع جنوب غربی عمارت زیباترین حمام خصوصی سنندج با نقش‌های آهک بری قرار دارد، بازدید از این حمام تاریخی را فراموش نکنید.

هم چنین سفره خانه سنتی خانه کرد در بخش جنوبی عمارت واقع شده که می‌توانید از نان کلانه و آش دوغ محلی آن لذت ببرید و فروشگاه دائمی محصولات صنایع دستی نیز در این بخش وجود دارد که پیشنهاد می کنم این بخش را هم ببینید.

مسجد جامع سنندج

از خانه کُرد که بیرون آمدید زیاد دور نشوید، کمتر از ۱۰۰ متر با لاتر می‌توانید مسجد تاریخی جامع سنندج را هم ببینید.

مسجد دارالاحسان یا مسجد جامع سنندج یکی از مهم‌ترین مساجد این شهر است که در سال ۱۲۲۷ هجری قمری توسط امان‌الله خان اردلان ساخته شد. از خصوصیات عمده این مسجد می‌توان به دکورهای هفت رنگ، آجرهای لعاب کاری شده به جای سنگ کف پوش و نوشتن دو سوم از یک جزء قرآن بر روی کتیبه‌های مسجد اشاره کرد.

این مسجد در ضلع شمالی خیابان امام خمینی(ره) و در بافت قدیم سنندج قرار دارد. بر اساس کتیبه‌های موجود، بنای مسجد در سال ۱۲۲۷ هجری قمری توسط امان‌الله خان اردلان والی کردستان ساخته شد.

این بنا شامل ۲ ایوان شرقی و جنوبی، گل دسته‌های بالای ایوان شرقی، صحن مرکزی، ۱۲ حجره در اطراف، شبستان ستون دار با ۲۴ ستون سنگی مارپیچ است. این مسجد را می‌توان مسجد – مدرسه هم دانست، زیرا بخشی از مسجد به حجره‌های طلاب علوم دینی اختصاص دارد و بخش جنوبی آن صحن اصلی مسجد است. این بنا دارای تزیینات کاشی کاری هفت رنگ مینایی فوق‌العاده پرکار، ظریف، ازاره‌های مرمرین، آجرکاری لعاب دار و معقلی، حوض سنگی و فواره‌های زیبا و همچنین ستون‌هایی با تزیینات طنابی است. اطراف شبستان و سر ستون‌ها با دو سوم قرآن تزئین شده‌است که آیات را با کاشی، به خطی که شبیه به خط کوفی است نوشته‌اند.

موزه سنندج

مسجد جامع را دیدید، حالا برگردید کمی پایینتر همان سه راه حبیبی داخل کوچه، ساختمانی قدیمی به نام موزه سنندج (عمارت سالار سعید) می‌بینید.

این خانه تاریخی که به نام عمارت سالار سعید هم شناخته می‌شود، در اواخر دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار یعنی حدود ۱۵۰ سال پیش ساخته شده است. عمارت به سفارش قاضی القضات منطقه کردستان به نام ملالطف‌الله شیخ‌الاسلام ساخته شد و بعدها به تملک عبدالحمید خان سنندجی معروف به سالار سعید درآمد و نام این صاحب‌خانه تا امروز روی خانه مانده است.

این خانه، مثل تمام خانه‌های سنتی ایرانی، حیاط و ساختمان اندرونی و بیرونی دارد. بخش بیرونی‌اش یک حیاط بزرگ زیبا و ساختمانی دو طبقه دارد. ساختمان بخش بیرونی تالار تشریفات بسیار جالبی دارد که شیشه‌های رنگی پنجره‌ها جلوه‌ی خاصی به آن داده‌اند. حوض‌خانه و انبار هم از دیگر بخش‌های بیرونی خانه است.

موزه سنندج هم از سال ۱۳۵۴ در همین بخش بیرونی عمارت دایر شده است. موزه چهار بخش پیش‌ از تاریخ، تاریخی، دوران اسلامی و بخش نمایش موقت دارد. قبلا یک بخش مردم‌شناسی هم داشت که این بخش بعد از افتتاح خانه‌ کرد به آنجا منتقل شد بخش اندرونی خانه هم تا اوایل دهه ۷۰ در اختیار خانواده‌ حبیبی بود و از آن تاریخ به بعد، در اختیار اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری کردستان قرار گرفت.

بازار سنندج

امیدوارم از دیدن موزه لذت برده باشید. فرصت خوبی است که بازار سنندج را هم ببینید، از خیابان امام به سمت میدان انقلاب و خیابان انقلاب بروید، بازار سنندج آنجا است.

بازاری که به شکل مستطیل بزرگ است و برخلاف تمام بازارهای ایرانی که به صورت خطی شکل گرفته‌اند، این بازار با الهام از پیرامون میدان نقش جهان اصفهان به شکل مستطیل ساخته شده‌ و در وسط این مستطیل، سراهای مختلفی قرار گرفته‌ است. متاسفانه بازار بر اثر احداث خیابان انقلاب به ۲ بخش مجزا تقسیم شده‌ است و حالا بخشی از آن “آصف” و بخشی را “سنندجی” می‌نامند و از بازار سنندج فقط سه دروازه قدیمی باقی‌مانده‌ است.

با وجود مراکز خرید جدید، این بازار همچنان موقعیت و ارزش خود را از لحاظ تجاری حفظ کرده‌ است.

زمان ساخت این بازار به زمان شاه صفی و هنگام حکومت سلیمان خان اردلان در سال ۱۰۴۶ بر می گردد.

عمارت خسروآباد

اما یکی از زیباترین و بزرگترین آثار تاریخی سنندج، عمارت خسروآباد است که حتما باید از نزدیک ببینید تا به شکوه آن پی ببرید.

عمارت خسروآباد در بلوار «شبلی» شهر سنندج قرار دارد. این عمارت در نوع خود بی‌نظیر و مرکز حکومت اردلان به ویژه خسروخان اردلان بوده‌ است. مجموعه عمارت و باغ خسروآباد افزون بر ۲ بخش اصلی، یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار، باغ خسروآباد نیز از اهمیت خاصی برخوردار بوده‌ است. این باغ که بوسیله چهار خیابان روبرو و اطراف عمارت خسروآباد به چهار باغ خسروآباد تبدیل شده بود و اطراف آن بوسیله چهار خندق در طرفین باغ و کاخ خسروآباد با انواع درختان مختلف احاطه شده، جلوه خاصی را به این مجموعه داده‌ است. در حال حاضر تنها درختان چهار باغ و بخش‌هایی از چهار خیابان آن باقی‌مانده‌ است.

عمارت خسروآباد کتیبه‌ای دارد که اسم فتحعلی شاه قاجار و والی کردستان امان‌الله خان و تاریخ ۱۲۲۳ ه. ق بر روی آن حک شده‌ است. عمارت خسروآباد شاخص‌ترین بنای استان کردستان است که به عنوان مقر حکومت والیان اردلان مورد استفاده قرار می‌گرفت از سال ۱۳۷۳ عملیات مرمت این بنای تاریخی آغاز شد اگر چه در سال ۱۳۷۹ بیشترین مرمت و بازسازی این بنا انجام شد.

کوه آبیدر

اگر از ترافیک و شلوغی شهر خسته شدید، حالا فرصت خوبی است به کوه بزنید بله کوه آبیدر که مشرف به سنندج و تفرجگاه اصلی این شهر است.

کوه آبیدر در بخش غربی سنندج قرار دارد و تعداد زیادی چشمه و تفرجگاه دارد که شامل پارک کودک، امیریه، امانیه، خضر زنده، هفت آسیاب، ماماتکه، کانی شفا، کانی بانتا، کچک قرآن، گویزه کویر، بان شلانه، تاقه‌دار و قله آبیدر که پناهگاهی هم برای کوهنوردان در آنجا ساخته شده‌ است.

چیزی که باعث محبوبیت این کوه شده‌ است، نزدیکی آن به شهر سنندج، بلند بودن آن نسبت به تپه‌های اطراف و از همه مهم‌تر، وجود چشمه‌های زیر زمینی فراوان آن است و در واقع واژه آبیدر (ئاویه‌ر) به معنی مکان پر آب است.

در واقع آبیدر از ۲ کوه به نام های آبیدر بزرگ و آبیدر کوچک تشکیل شده و ارتفاع قله بلند آن ۲۵۵۰ متر از سطح دریا است، در حالی که ارتفاع آبیدر کوچک حدود ۲۳۵۰ متر است.

در ضمن بتازگی پل معلق در پارک جنگلی آبیدر با مشارکت بخش خصوصی از پارک مشاهیر تا پشت پرده سینما روباز در پارک جنگلی امیریه راه اندازی شده که می توانید از بالای آن سنندج را زیباتر ببینید. طول این پل ۳۲۰ متر و عرض آن ۱۲۰ سانتی‌متر بوده و ارتفاع آن از کف دره کوه آبیدر ۸۸ متر است.

روستای نگل

اما اگر سنندج را ترک کردید و عزم سفر به مریوان داشتید، وارد جاده جدید سنندج – مریوان در محدوده تیژتیژ – گاران نشوید و همان راه خود را مستقیم ادامه دهید تا بعد از جاده‌ پر پیچ و خم و مناظر زیبا، به روستای نگل برسید.

نگل، روستایی از توابع بخش کلاترزان شهرستان سنندج در استان کردستان ایران است. این روستا در ۶۵ کیلومتری شهر سنندج و در مسیر جاده قدیم سنندج – مریوان قرار دارد.

نگل را از قرآن تاریخی آن می‌شناسند. قرآن نگل، قدیمی ترین قرآن تاریخ ایران و یکی از چهار قرآن قدیمی جهان است که با خط کوفی بر کاغذ ضخیم و قهوه‌ای رنگی نوشته شده است و به علت تشابهش با پوست، در بین مردم به «پوست آهو» شهرت یافته است.

قرآن تاریخی نگل در سال ۱۳۸۲ به شماره ۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و سالانه پذیرای تعداد زیادی از دوستداران به این کتاب الهی و گردشگران داخلی و خارجی است و مردم روستا و منطقه ارادات خاصی به این قرآن دارند شما می‌توانید این قرآن ارزشمند را در مسجد روستا دیدن کنید.

بعد از زیارت قرآن تاریخی حتما از طبیعت اطراف روستا هم بازدیدی داشته باشید نگران نباشید، چیزی از دست نداده‌اید از همان جاده نگل می‌توانید به سمت مریوان بروید و بین راه از شهر سروآباد و طبیعت زیبا و بکر آنجام هم لذت ببرید.

شهرستان سنندج با بیش از ۵۰۰ هزار نفر جمعیت، شامل چهار بخش مرکزی، حسین آباد، کلاترزان و سیروان است.

سنندج در جمع ۲۴۶ شهر شبکه شهرهای خلاق جهانی یونسکو و همچنین ۴۸ شهر خلاق موسیقی جهان قرار دارد.

منبع:ایرنا

اینجا لارستان است؛ دیار نخل و آفتاب، سرزمین آب انبارها، تاریخش درازدامن و شکوهی ازفرهنگ وتمدن و هویت ایران زمین است، مرکزش به تنها شهر بدون کوچه در ایران و خاورمیانه شهرت دارد، بالای ۲۰۰ یادمان تاریخی و اثر معنوی ثبت شده در فهرست آثار ملی را در خود جای داده است.

لارستان پا به پای تاریخ آمده است، ریشه در ایران باستان دارد و خواستگاه حکومت اسلامی بوده است؛ پژهشگران و مورخان زیادی بارها از تاریخ بیش از هفت هزار ساله این کهن دیار سخن گفته اند اما رازهای تاریخی آن همچنان نهفته و ناشناخته مانده است.

بر اساس آنچه در اسطوره‌ها و افسانه‌های قدیم ایران زمین آورده‌اند، گرگین میلاد از پهلوانان باستان، بنیان‌گذار شهری بود که با مشتق‌گیری از نام او به لاد شهرت یافت و این نام بعدها به لار دگرگون شد و تاکنون بر همین نام زیبا استوار مانده است.

وسعت و پهنه جغرافیای این کهن دیار با اینکه شهرها و مناطقی طی سالیان متمادی از آن منفک شده اما همچنان پهناورترین نقطه از استان پهناور فارس بشمار می رود و چیزی بالای ۱۰ درصد از مساحت آن را دارا است.

شهرستان لارستان در حد فاصل شهرستان‌های داراب، زرین‌دشت، جویم، اِوَز، گراش و لامرد قرار دارد و در شرق و جنوب با حاجی‌آباد، بندرعباس و بستک در استان هرمزگان نیز همجوار است.

رد و پای راه‌های باستانی که از فیروزآباد و استخر از طریق  شهرستان خنج و علامرودشت و فال و اسیر به طرف بندر باستانی سیراف و جنوب می گذشته است، از نشانه‌های وجود فرهنگ و تمدن پیش از اسلام در این منطقه حکایت دارد.

هرمود لارستان جلوه ای با شکوه از زیست بوم طبیعت ایران

لارستان اگرچه درمنطقه ای کویری آرمیده است ونامش با آفتاب سوزان گره خورده است؛ اما نمی توان از شگفتی ها و شکوه آفرینش و زیبایی های طبیعی و کوه ها و تپه ماهورهای چشم نواز و پهن دشت های خرم و سرسبزو گنبدهای نمکی اش که جلوه با شکوهی از زیست بوم ایران را به رخ می کشد نیز چشم پوشید.

باید از هیاهوی آشفته شهرها دل کند و با دیدن و لمس کردن و نشستن در طبیعت سحرانگیز و زیر سایه خنکای درختچه های ارغوانی وبا رنگ دلربای بنفشه از بلندی های کوه های زیبای هرمود لارستان آرامش درون را حس کرد.

زیبایی ها و شگفتی های کوه هرمود لارستان به همین جا ختم نمی شود آنجا و در لابه لای صخره های ستبرش جای سُم کل و بزهای وحشی و زیست بوم حیواناتی است که تابلویی زیبا از نقشینه های انواع گونه های جانوری و گیاهی را می توان مشاهده کرد.

منطقه حفاظت شده هرمود لارستان ۲۰۷ هزار هکتار وسعت دارد و در این منطقه انواع پستانداران شامل: کل و بز، قوچ و میش لارستان، کفتار، روباه، شاه روباه، شغال و انواع گربه وحشی زندگی می کنند.

گنبدهای نمکی لارستان

گنبدهای نمکی متعدد در لارستان چهره این سرزمین را زیبایی و شکوه دیگری بخشیده است و البته وجود گنبدهای نمکی در هر منطقه ای خود نشانی از دگرگونی های سالیان دراز دارد.

رسوبات نمکی که سال ها به سطح زمین می‌رسند و همیشه در حال رشد و نمو هستند گنبدهای نمکی در لارستان امروزه به ارتفاعات مهمی تبدیل شده که با تنوع رنگ‌ها، چشم‌ها را به خود خیره کرده و امروز یکی از مهم‌ ترین جاذبه‌های گردشگری در این خطه پهناور بشمار می‌آیند.

این گنبدهای نمکی افزون بر جذب گردشگر، منابع غنی از معادن مختلف را در خود جای داده‌اند که در رأس آن‌ها نمک و از دیگر ذخایر معدنی گوگرد، اورانیوم، آهن، سولفات، گرانیت و … می‌توان نام برد؛ در منطقهٔ لارستان شمار زیادی از این گنبدها پشت بر پشت هم آرمیده اند.

کانون اصلی و بیشترین میزان از وجود گنبدهای زیبای نمکی لارستان در مناطق و روستاهای درز و سایبان است که برای رفتن به آنجا می توان کمتر از دو ساعت با ماشین طی طریق کرد و لذت دیدن این جاذبه های زیبای طبیعی را از نزدیک بیشتر لمس کرد.

لارستان؛ سرزمین آب انبارها

آب انبار (برکه) بی گمان یکی از یادمان‌های تاریخی و فرهنگی واز بهترین و باارج ترین گنجینه های ارزشمند و بازگو کننده‌ آیین‌ها، فرهنگ، هنر، معماری و شیوه‌ی زندگی مردمان سرزمین لارستان کهن از گذشته های دور است که فلسفه شکل گیری و سازه های خاص آنها خود زیباترین نوع معماری ایرانی و اسلامی از دورهصفویه را به نمایش می گذارد.

برکه‌ها در لارستان به سه فرم ساخته شده است، برکه‌های دایره‌ای شکل که مخصوص مسلمانان منطقه بوده است، برکه‌های استوانه‌ای و کشیده که برای یهودیان لارستان ساخته می شده تا آب شرب آن‌ها از مسلمانان جدا باشد و برکه‌های صلیبی که در واقع راه ارتباطی چهار برکه را به صورت صلیب به هم متصل کرده و به محل خروج این آب در اصطلاح «دهن شیر» گفته می‌شود.

دهن شیرها عمدتا در کنار برکه‌هایی نزدیک به هم، به صورت راه پله‌هایی بلند به سمت زیر زمین و منتهی به شیر خروجی آب برکه‌ها ساخته شده است. در خود شهر لار سه دهن شیر با نام‌های «دهن شیر چاربرکه بازار»، «دهن شیر معتمد» و «دهن شیر قنبرعلی بیگ» وجود دارد که متاسفانه تنها دهن شیر مسجد چاربرکه کماکان راه آب به آن باز است و دهن شیر قنبرعلی بیگ متاسفانه به کلی تخریب شده است.

بسیار از این آب انبارها از جمله آب انبار معتمد، آب انبار قنبر علی بیگ، آب انبار فرودگاه، دهن شیر چهار برکه بازار و بسیاری دیگر از برکه‌ها به ثبت آثار ملی رسیده و در حفاظت سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان فارس در آمده است.

کاروانسراها نمادی از معماری و هنر دوران صفویه در لارستان

لارستان را اگر بگوییم سرزمین کاروانسراها هم هست، سخن به گزاف نگفته ایم این دیار همواره کانون و محل رجوع کاروان هایی از تجار و بازرگانان و مراودات بازرگانی نه تنها در جنوب کشور بلکه از سایر ممالک و کشورهای منطقه بود و هم اینک بیش از دهها کاروان سرا از دوران پرشکوه معماری ایرانی یعنی دوره صفویه در سطح شهرها و حتی روستاهای پیرامون این منطقه ساخته شده و هر کدام خود نشانی از آن دوران پر رونق حکایت می کند.

شهرستان لارستان دارای بیش از یک هزار و ۴۰۰ یادمان تاریخی است که تا کنون حدود ۲۰۰ مورد از این یادمان‌ها در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند؛ بالای ۲۰۰ اثر از این تعداد شامل کاروانسراهای تاریخی در این کهن دیار است.

پژوهشگران به طور معمول پررونق‌ترین روزگار ساخت و بازسازی کاروانسراها را مربوط به دوره صفویه می دانند.

کاروانسراهای گلشن و نو لار دو مورد از مجموعه های ارزشمند و این یادمان های تاریخی و باستانی و هنری از روزگار صفویه در لارستان کهن است.

در حقیقت کاروانسرای گلشن لار و کاروان سرای نو لار دو بنای تاریخی در مجاورت یکدیگر هستند. احتمالاً به دلیل مشابهت کاربری و هم‌جواری این دو بنا در اغلب متون از عنوان کاروانسرای نو لار(کاروانسرا گلشن) یا برعکس استفاده می‌شود

این کاروانسرا در ضلع غربی کاروانسرای نو و روبروی بازار تاریخی قیصریه در شهر قدیم لار قرار دارد این بنا بر اساس ساختار کاروان‌سراهای درون شهری اقلیم گرم و خشک ایران احداث شده است. با توجه به اینکه دوران صفویه اوج رونق کاروانسراهای ایران بوده که به کاروانسرای صفویه گلشن لار شهرت یافته است.

حجره‌های متعدد در طول و عرض، حوض آب هشت گوش، پنجره‌های مشبک سنگی و گچی، نمای آجر کاری‌های مختلف و ستون‌های سنگی مارپیچ که به وسیله طاق‌هایی به هم وصل شده اند از مشخصات این بنای تاریخی است

کاروان سرای “نو” مجموعه ای ارزشمند، یادمانی تاریخی، اثر باستانی و هنری از روزگار صفویه در لارستان کهن است.

این کاروانسرا دارای ۵۴ حجره و مساحت آن  ۲ هزار و ۷۱۶ متر مربع عنوان شده که علاوه بر حجره‌های متعدد در طول و عرض، حوض آب هشت گوش، پنجره‌های مشبک سنگی و گچی، نمای آجر کاری‌های مختلف و ستون‌های سنگی مارپیچ که به وسیله طاق‌هایی به هم وصل شده اند از مشخصات این بنای تاریخی است.

این اثر باستانی یکی از آثار باستانی با ارزش روزگار صفویه در لارستان کهن است که در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۵۷ با شمارهٔ ثبت ۱۶۱۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قیصریه، بازاری به قدمت تاریخ

گذری بر سیر تحولات تاریخی و با تورق و تعمق در لابلای صفحات پرشکوه تاریخ ایران باستان بیشتر می توان به ارزش و منزلتی که بازار پررونق آن روزگار قیصریه و نقشی را که در تحولات اقتصادی و مراودات تجاری و بازرگانی و حتی از منظر سیاسی و فرهنگی در گستره جغرافیایی آن زمان داشت، پی برد.

نمادهای برافراشته از گنبدهای طلایی و خاکستری این بنای تاریخی که حکایت از اقتدار و فرهنگ و تمدن ان روز این سامان وحتی ایران باستان را داشته و روزگاری مردمان این دیار از وجود این کاخ ها و نماها فخرفروشی می کردند، بازاری که شاهراه مبادلات اقتصادی و تجاری بازرگانان و تجار از ممالک مختلف بود و حتی بسیاری از مورخان و گردشگران خارجی در توصیفش سخن رانده اند.

آنگونه که مورخان در کتُب و سفرنامه های تاریخی نگاشته اند نقشی را که بازار قیصریه در ساختار کالبدی شهر قدیم لار و همچنین کارکردی که در سیر تحولات سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی برای مردمان این سامان به ارمغان آورده و البته با سابقه‌ی طولانی تاریخی‌ (بیش از هزار سال) توانسته مبادلات تجاری، اقتصادی و حتی سیاسی لار قدیم را از بصره تا سواحل غربی هندوستان گسترش دهد.

بر اساس نظر مورخان محلی تاریخ ساختمان اولیه قیصریه لار به ۹۰۰ سال پیش برمی‌گردد و از «کلاه سیاه» به‌عنوان معمار این بنا یاد می‌کنند که حتی در برخی منابع و پژوهش های حاضر نیز تاریخی حدودا ۱۳۵۰ ساله را برای این بازار قدیمی در نظر گرفته اند.

اصطلاح قیصریه به مراکز تجاری یا مغازه‌هایی اطلاق می‌شود که امکان اقامت شبانه در آن نباشند. این اصطلاح از آغاز قرون وسطی (قرن ۱۰میلادی) تا عصر حاضر، چه در قلمرو کنونی کشورهای عربی و چه در ایران، به معنی «فضاهای تجارتی و صنعتگری» به کار می‌رود.

قیصریه‌ها عمدتاً به دستور پادشاهان یا حکام وقت با طراحی و برنامه‌ریزی قبلی و تا حدودی با توجه به نیازهای اقتصادی شهر و ارتباطش با حوزه نفوذ آن ساخته می‌شد. از این رو نظم کالبدی و فضایی داشته است. این بخش مسقف نسبت به سایر قسمت‌های بازار از نظر معماری و تزیینات، زیباتر و دل‌بازتر بوده، در آن کالاهای گران‌بها از جمله فرش، منسوجات یا طلا و جواهرات فروخته می‌شد.

این بازار که به شکل صلیبی ساخته شده، شکل و طرح خود را حداقل در چهارصد سال اخیر هنوز تا حدودی حفظ کرده است.

هر چند برخی سابقه‌ تاریخی بازار لار به قبل از اسلام و برخی دیگر ساخت آن را به صدر اسلام نسبت می‌دهند؛ اما بازار پیش از قدرت یافتن صفویه وجود داشته و در زمان شاه عباس (حدود سال ۱۰۱۵ قمری)، تعمیری بنیادین شده است.

طرح و ساخت بازار قیصریه لار چنان زیبا بوده است که مورد توجه دیگر حکمرانان فلات بزرگ ایران و نیز تجار خارجی عصر صفویه و حتی بعد از آن قرار گرفته است. به احتمال زیاد سبک معماری بازار لار بر ساخت بازار چیت‌سازهای اصفهان، حتی بازار بخارا و نیز بر بازار وکیل شیراز اثر گذاشته باشد.

بازار قیصریه یکی از زیباترین عرصه‌های تبلور معماری اصیل ایرانی مطرح بوده‌ و اطراف و پیرامون بازار قیصریه را بخش قابل توجهی از این مرکز تجاری تاریخی مسقف و شامل بخشهای مختلفی از جمله کاروانسراها، حمام، مسجد، میدان، آب انبار، چهارسو و چندین سرای بزرگ احاطه کرده است.

بازار لار چندین بار مورد مرمّت قرار گرفته که از جمله می‌توان به زلزله‌ای که در عصر صفوی رخ داده است اشاره کرد که به دستور شاه عباس صفوی در سال ۱۰۱۵ قمری توسط حاجی قنبرعلی بیک جهرمی (وزیر شیراز) به دست استاد نورالدین محمد؛ بنّا احمدسیاه تعمیراتی انجام شد.

همچنین می‌توان از نوسازی بازار قیصریه در دوره ناصرالدین شاه به دستور فتحعلی خان گراشی، حاکم فارس، نام برد. در این مرمت و بهسازی عصر قاجاریه نشانه‌ها و یادگارهای تازه‌ای از شیوه معماری این عصر به مجموعه «لار» افزوده شد.

ویژگی‌های بازار قیصریه

بازار قیصریه شامل دو شبکه شمالی و جنوبی است که مدخل ورودی جنوبی آن از میدان جدیدالاحداث لار شروع و به محل‌های شمالی قدیمی بازار ختم می‌شود.

رشته دیگر شرقی و غربی است که در تقاطع بازار شمالی‌جنوبی دارای یک چهارسوق وسیع است. چهارسوق به صورت هشت گوش است و در چهار گوش آن چهار باب مغازه در هر سمت احداث شده ‌است.

بازار قیصریه لار سرمشقی برای ساختن سایر بازارهای قدیمی ایران بود و از روی طرح این بازار، بازارچه بلند اصفهان و سپس بازار وکیل شیراز در دوره زندیه بنا شد.

طاق‌های ضربی با این ارتفاع در سایر بازارهای قدیمی ایران دیده نمی‌شود. جالب‌ترین بخش بازار قیصریه لار طرح چهارسوق آن است که در نوع خود از نظر معماری منحصربه‌فرد است. گنبد سنگی چهارسوق طرح بسیار جالبی دارد و ارتفاع آن از ۱۸ متر تجاوز می‌کند.

روی طاق ضربی چهارسوق بادگیر (خشیخان) ساده‌ای زده‌اند که باعث تهویه بازار می‌شود. به علت ارتفاع زیاد طاق چهارسوق، این تهویه به طور کامل انجام می‌گیرد، به همین دلیل بازار قیصریه در تابستان‌ها دارای هوای فوق‌العاده خنکی است.

طاق عظیم ضربی چهارسوق که روی یک هشتی قرار دارد، پس از گذشت صدها سال کوچک‌ترین خللی نیافته ‌است و با آن شکوه نخستین چشم را می‌نوازد.

چند نمونه از درهای قدیمی مغازه‌ها هنوز در محل خود باقی است، کف خیابان و میدان جنوبی بازار از کف بازار بلندتر است و به همین جهت ارتفاع بازار پایین‌تر از سطح آن قرار دارد، یک پلکان سنگی نیز رابط خیابان به بازار است.

بازار قیصریه همچنین دارای کارونسرا و تیمچه نیز هست، تیمچه به معنی کاروانسرای کوچک است و در دوره‌های معاصر به‌ کاروانسراها یا سراهای کوچک و سرپوشیده تیمچه گفته می شود.

به بیانی دیگر همچنین گذرهایی که به فضای مرکزی و راسته‌ها راه دارند و دورتادور فضای مرکزی را در بر می‌گیرند، که به آن‌ها غلام گردان یا تیمچه می‌گویند.

ترکیب فضای مرکزی و غلام گردش‌های بازار متاثر از بینش و ادراکات فرهنگی، علمی یا به بیان کلی‌تر جهان‌بینی ایرانیان پیش از اسلام و در ارتباط با فرهنگ غنی مشرق زمین به ویژه بین‌النهرین است.

قیصریه به فضایی گفته می‌شده که از لحاظ خصوصیات معماری به یک راسته‌ فرعی، دالان یا تیمچه و در مواردی به یک سرا شبیه بوده است و غالبا به عرضه‌ کالاهای گران‌بها و منسوجات عالی اختصاص داشته است.

راسته‌ها

بازار قیصریه همچنین دارای چهار گذر عمود بر هم است که شکل صلیبی آن را می‌سازند.

راسته جنوبی میدان برای نحوه قرارگیری‌اش نسبت به میدان شهر «راسته میدان» خوانده می‌شود.

راسته شمالی را به سبب نزدیکی‌اش به برکه‌ای به همین نام در خارج، ولی نزدیک به آن «راسته آب‌فروشان» نامیده‌اند.

راسته غربی را به سبب نوع فعالیت شغلی‌ای که سابقا در آن غالب بوده «راسته کمرگیری» می‌نامند. راسته شرقی نیز «راسته قصاب‌ها « (یا مسگرها) نامیده می‌شود.

بازار تاریخی قیصریه لارستان در سال ۱۳۱۷ به شماره ۳۱۵  در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

مسجد جامع لار، معماری ساده اما پرشکوه از دوران صفویه

مسجد «جامع لار» از مساجد تاریخی لارستان است که متعلق به اوایل قرن هشتم هجری است؛ این بنای تاریخی و با شکوه با بهره گیری از سبک مساجد عربی ساخته شده و در شمار زیباترین مساجد تاریخی ایران قرار گرفته است.

مسجد «جامع لار»، مزین به یک محراب سنگی خاص بود که در دهه ۷۰ شمسی از بین رفته است و در این محراب زیبا، تمامی مناجات حضرت «علی(ع)» به خط کوفی نوشته شده بود.

در ساخت مسجد «جامع لار» از سبک «خراسانی» استفاده شده که سادگی و دوری از هر گونه تزیین، پرهیز از ارتفاع در بنا و استفاده از مصالح بومی منطقه از مشخصه های آن است؛ این مسجد، دارای ۳۶۶ ستون به عدد سال شمسی است و به دلیل وقوع زلزله و خشم طبیعت چندین بار تخریب شده اما مجدد و با همت نیک اندیشان این دیار بازسازی و بهسازی شده است.

لارستان با اینکه سرشار از شگفتی های تاریخی و طبیعی است، اما همواره از مذهب و دین و اسلامیت نیز سهم و نقشی بسزا و تعیین کننده داشته است؛ لارستان نخستین خاستگاه حکومت اسلامی و مهد علمای برجسته و بزرگی همچون آیت الله سید عبدالحسین لاری و آیت الله آیت اللهی و بسیاری از فرهیختگان سیاسی و دینی بود.

لار؛ تنها شهر بدون کوچه در ایران

شهر جدید لار، شهری که نام پرآوازه‌اش با کالبد و ساختاری مدرنیته، ویلایی، بدون کوچه و بن بست و تقریبا با خیابان‌های یکنواخت و با شکلی هندسی و شطرنج گونه از سال ۱۳۴۰ بر سر زبان ها افتاده، از ویرانه‌های شهری دیگر با همین نام سر برآورده است.

فلسفه شکل گیری این تنها شهر بدون کوچه در ایران و شاید خاورمیانه در استان فارس در حقیقت از یک تراژدی غم انگیز از واقعه ای تلخ و دردناک در اردیبهشت سال ۱۳۳۹ و وقوع یک زلزله مهیب و دهشتناک حکایت دارد.

زلزله ای که تقریبا ۴۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند حدود ۷۵درصد خانه های شهر(قدیم) را ویران و بیش از صدها خانواده را بی خانمان و آواره کرد.

از همان سال ۱۳۳۹ و در آن تلاطم ناشی از ویرانه های شهر و آوارگی مردم، مسئولان حکومتی وقت بر اساس یک تصمیم و در فاصله ای تقریبا چهار کیلومتری از شهر زلزله زده لار قدیم، خیمه گاه جدیدی را با ساختار و بنیانی نو و در حقیقت با هدف ساخت بناهایی مقاوم در برابر زلزله و حوادث طبیعی پیشنهاد کردند و از همانجا شکل گیری یک شهر جدید با ساختاری کاملا متفاوت و مدرنیته بنیان گذاشته شد.

گرچه هنوز پژوهش های جامع و کاربردی و در عین حال تحلیل های جامعه شناختی از منظرهای مختلف در فرآیند شکل گیری شهر جدید و ویرانه های آن زلزله مهیب در لار قدیم و همچنین برنامه های راهبردی در آینده شهری و طرح های تفصیلی و توسعه ای این شهر آنگونه که شایسته باشد، در دست نیست اما در معدود مقالات، رفرنس ها و تاریخ نگاری های برخی افراد دانشگاهی می توان روزنه ها و مواردی هر چند ناقص را در این رهگذر یافت.

باغ نشاط نماد هویت و تاریخ لارستان

باغ نشاط لار مجموعه ای تاریخی بازمانده از دوره صفویه است که در شهرقدیم لار کنار رودخانه بروند قرار دارد. مساحت باغ حدود ۱۴۵۰۰ متر مربع است. عمارت اصلی باغ در سه طبقه بنا شده که شامل زیر زمین، طبقه همکف و طبقه اول است. در ضلع شمالی باغ نشاط، بنای قصر که احتمالاً همزمان با آن بنا شده است قرار دارد.

این باغ دارای حمام تاریخی زیبایی است که از چهار قسمت  رختکن، میان در، گرمخانه و تون حمام تشکیل شده است. نقاشی های روی دیوار این حمام که با ظرافت خاصی کشیده شده از معروفیت زیادی برخوردار است. حمام تاریخی این باغ که به احتمال زیاد همزمان با ساخت باغ بنا نهاده شده است از جلوه های گردشگری لار است.

عمارت و حمام باغ نشاط لار یکی از جاذبه های تاریخی و دیدنی این شهرستان محسوب می شود و دوران ساخت آن مربوط به دوره صفویه است؛ این بنا در ضلع شمالی پل عباسی و در میان فضایی سبز و گسترده قرار گرفته و مقر حکومت لار، پس از دوران صفویه بوده است.

مساحت این باغ بیش از یک هکتار و پوشیده از درختان چنار و نخل است. عمارت اصلی باغ نشاط، در سه طبقه بنا شده و ارتفاع ایوان آن به ۲٫۵ متر می رسد و مساحت قصر ۳۵×۱۳۵ متر است.

در وسط شاه نشین عمارت، منفذی ۸ ضلعی جهت نورگیری و تهویه هوای زیرزمین قرار دارد. زیرزمین این عمارت در سال های اخیر به عنوان زورخانه سنتی مورد استفاده قرار می گرفت.

عمارت دارای گچبری های زیبا، مقرنس و حوض های زیبا است که در میان نخلستان جلوه زیبایی دارد و گردشگران زیادی را به سمت خود جلب می کند.

حمام باغ نشاط، در بخش شمالی باغ نشاط قرار دارد و احتمالا تاریخ بنای آن همزمان با عمارت اصلی بوده است.

حمام با سقف هلالی و ستون های سنگی مارپیچ و آهک بری های زیبا معماری جالب توجهی دارد. فضای داخلی حمام شامل بخش های مختلف از جمله گرمخانه و خزینه است و نیز بر دیوارهای آن نقوش تزیینی و خطوط نستعلیق بسیاری ترسیم شده است و نقاشی های دیواری این حمام با ظرافت خاصی کشیده شده است.

لطیفی، از سازه‌های دیرینه تا گام‌های نخستین طراحی شهری

توصیف جهانگردان از شهری که اینک لطیفی نام دارد این بوده که میان سنگلاخ‌ها و تپه ماهورها و درحالی که گرمای طاقت فرسا امان را می برید، بیابانی خشک و بی آب و علف بود و تنها یک قریه در این راه دیده شد موسوم به چرخ آب که در آن نخل های فراوان و قدری هم زراعت گندم داشت.

بخشی از سفرنامه‌ها  و از معدود یافته های باستان شناسی درباره روستای چرخ آب (چرخاب) همان نام دیرینه و قدیمی شهر لطیفی امروز  در لارستان است که خود بیانگر بخشی از دیرینگی و نشانه های تاریخی این دیار است.

همچنین بر اساس یافته های تاریخی سنگ بنای شهر لطیفی از حدود سیصد سال پیش توسط مردمانی سخت کوش، همان هایی که ریشه در فرهنگ و گذشته ای دیرپای این دیار دارند، گذاشته شد.

مردمانی که در آن روزگار در فاصله ای ده کیلومتری از شهر قدیم لار در زیارتگاهی بنام “درویش عالی” و از دو قوم “حسن چرخابی” و “باقر چرخابی” بودند و به آنان چرخاب می گفتند، زندگی می‌کردند و این مردمان از طریق کشاورزی و باغداری و به وسیله چاه و قنات ها و چرخ های آبکش امرار معاش می کردند.

چرخ آب، همان وسیله‌ای است که در قدیم با آن آب را از چاه بیرون می‌کشیده اندو دلیل این نام‌گذاری نیز این بوده‌است که مردم این روستا از این وسیله استفاده می‌کردند.

نام لطیفی به عنوان محل سکونت نیز به خاطر وجود آب قنواتی بوده که به طور معمول از نیمه سال از شهر قدیم لار به طرف لطیفی سرازیر می شده است.

بنارویه برگی از تاریخ

شهر بنارویه در فاصله ۸۵ کیلومتری ز شهر لار مرکز لارستان هم جاذبه های دیدنی و آثار و بنایای تاریخی باشکوهش مقصد مناسبی ن هم در همین ایام و موسم بهار برای مسافران و گردشگرن نوروزی است.

قلعه آسمان لو که بر اساس یافته های پژوهشی، مقر پادشاهان لارستان بود یکی از برجسته ترین و زیباترین بناهای تاریخی در این منطقه است که به عثمان لو یا اسماعیل لو هم معروف شده است.

قدمت آن به دوران قبل از حکومت زندیه می رسد؛   قلعه آسمان لو در فاصله سه کیلومتری جنوب شرقی بنارویه و ۲ کیلومتری شرق روستای شرفویه واقع شده است.

این قلعه بر بلندای کوهی در ضلع جنوب غربی رشته کوه آبگاه در نزدیکی بنارویه بنا شده است. این قلعه نیمه ویران حکایت های پر عبرت تلخ و شیرین روزگار دراز خود، ناپایداری دنیا و قصه ی رنج انسان را با جلوه ای بی مثال برای بازدیدکنندگان و نظاره گران خویش بازگو می‌کند.

این دژ در دوران طلایی خود به لحاظ استراتژیک و تسخیر ناپذیری از برجسته ترین قلعه های نظامی زمان خود بوده است. بنارویه به عنوان کهن ترین محل های سکونتی ایران برای سالیان دراز مرکز حکومتی به شمار می رفته است.

این قلعه ی استراتژیک و با عظمت بسان قلعه باشکوه الموت در قزوین و قلعه بَمپور در بلوچستان، بربلندای کوه و بر فراز دره های پرشیب و خطرناک ساخته شده است.

همچنین قلعه شاه نشین؛ از  دیگر جاذبه های مهم گردشگری و مهمترین و بارزترین میراث معنوی و تاریخی شهر بنارویه است که ساخت ان به دوره ساسانیان بر می گردد.

همچنین از معروف ترین آثار باستانی بنارویه خندق معروف که با دیوارهایی به ارتفاع ۱۲ متر و با خشت و گل ساخته شده‌است و عمر آن به دوران قبل از اسلام برمی گردد.

بنارویه یکی از مناطق بکر و قطب کشاورزی لارستان بویژه در زمینه کشت پنبه است.

بیرم کهن و تاریخ هفت هزار ساله اش

شهر بیرم و تاریخ بیش از هفت هزار ساله این کهن دیار خود حکایت ها و رازهای نهفته ای دارد؛ بخشی از دیرینگی و قدمت و تمدن این منطقه را باید از میان آثار و بنایای تاریخی اش جستجو و تورق و تعمق کرد.

تُل بحره تنها یک نقطه و اثر تاریخی در بخش بیرم لارستان است که در سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شد.

در کاوش ها و بررسی های کارشناسان، باستان شناسان و کاوشگران از این منطقه، بیش از ۵۰ اثر تاریخی در این منطقه شناسایی شد که از دوره پارینه سنگی تا دوران اسلامی را شامل می شود.

کاوش های باستان شناسی قدمت نمونه سفال هایی که از این منطقه کشف شده را به هزاره پنجم قبل از میلاد دانسته اند.

بریز لارستان، روستای هدف گردشگری

بریز با رخساره ای زیبا و دل انگیز از سبزی و خرمی و دشت های وسیع اش و با همه دیرینگی و پیشنه ی کهنش، سربرآورده از دل تاریخی مدفون شده با توجه به ویژگی ها و قدمت و آثار تاریخی و باستانی اش از روستاهای هدف گردشگری در منطقه لارستان محسوب می شود.

بریز که در فاصله ای حدود ۴۵ کیلومتری از شهر لار مرکز لارستان کهن در جنوب فارس واقع است؛ گنجینه ای کم مانند از آثار و بناهای تاریخی در دلش جای دارد از آب انبارهای مربوط به دوره صفویه و کارونسرا و حمام های تاریخی که همه نشان از دیرپا بودن و پیشنیه ای بس شگرف این روستا در گستره جغرافیایی سرزمین لارستان کهن است.

بریز شاعران و ادبا و فرهیختگان بنام و تاریخ ساز نیز داشته است؛ “مهجور” نام یکی از شاعران این خطه کهن است که خود بهترین نشان از شکوه و فرهیختگی و  فرهنگ و علم و ادب بریزی ها را حکایت می کند.

روستای بریز همچنین با توجه به ویژگی ها و قدمت و آثار تاریخی و باستانی اش از روستاهای هدف گردشگری در منطقه لارستان محسوب می شود.

این روستای شگرف و زیبا بر خلاف دیگر مناطق گرم و خشک و کویرگونه لارستان و شهرهای جنوبی فارس شکوهی از عظمت و خرمی و مناظر و دشت های طبیعی و بکر را در خود جای داده است.

کشاورزی و دامداری در بریز رونق دارد؛ پیرامون روستا دشت های وسیع و تپه ماهورها و درختان و جنگل های سرسبز دیده می شود اینجا زمانی قطب کشاورزی منطقه بود و گونه های کمیاب اما پرکاربرد گیاهان دارویی در کوه های اطراف بریز فراوان یافت می شود.

دشت ها و طبیعت خاص بریز و تپه های پردامن از علف زارهای آن مکانی مناسب برای رونق دامداری از همان گذشته های دور تاکنون بوده است، صدای، های و هوی چوپانان و موسیقی گوش نواز زنگوله های آویزان بر گوسفندان در کنار خرمی و سرسبزی صحراها و پهن دشت های اطراف بریز زیبایی ها و جلوه های شورانگیزی به این روستای تاریخی و بکر بخشیده است.

گردادگرد این روستای زیبا هم اینک و در آستانه بهار سرشار از خرمی و سبزی و شادابی شده است و می توان این روزها بخشی از زیست بوم طبیعی ایران هزار رنگ را در این روستا به تماشا نشست.

بریز از یک از یک سو به کوه ها و تپه ماهورها تکیه داده است و از سوی دیگر رو به دشتی گسترده دارد روستایی که اگرچه در دل منطقه ای خشک و کویرگونه لارستان جای گرفته اما براستی که در زیبایی و شکوه آن شگفت‌زده خواهیم ماند.

حلوا مسقطی سوغات سفر به لار

سفر به لار و تماشای جلوه‌های بی بدیل آثار تاریخی و زیبایی های باستانی‌اش از بازار قیصریه، کاروانسرای گلشن، آب انبارها، ساباط ها، باغ نشاط و قلعه اژدها پیکرش گرچه خود لذتی وصف ناشدنی دارد اما تجربه خوش‌تر این سفر با سوغات حلوای مسقطی لار به یادماندنی‌تر خواهد بود.

این دسر و سوغات خوشمزه لاری آنقدر با فرهنگ و آیین و گذشته این سرزمین و مردم دیارلارستان بزرگ خو گرفته و کامشان را شیرین کرده که امروزه دیگر نه (لار بدون حلوا مسقطی و نه حلوای مسقطی بدون لار) هر کدام بی معناست.

برای پی بردن به پیدایش وفرآیند تولید وپخت حلوا مسقطی وشکوه وآوازه امروزی اش کافی است سری به برخی کارگاه های حلوا پزی سنتی در سطح شهر قدیم والبته چند کارگاه صنعتی واقع در شهرک صنعتی امروزی لار بزنیم، آنجا به اطلاعات مورد نظر دست پیدا می‌کنید، مهمتر آنکه با خانواده حاج محمد قناد، آن پیشه ور و حامل این هنر ارزشمند از مسقط پایتخت کشور عمان به لار نیز بیشتر آشنا می شویم.

لارستان شکوهی به درازنای تاریخ ایران

همین دیرینگی در کنار تضادها و دوگانگی ها و حتی خرده فرهنگ ها و گویش ها و تنوع های مذهبی مردمان این دیارامروزه سبب شکوه و حس همبستگی و دلبستگی بیشتر به شهر و عاملی برای پویایی، تحرک و تحولات نوساخته در کنار حفظ سنت ها و گذشته این دیار شده است.

لارستان با اینکه سرشار از شگفتی های تاریخی و طبیعی است، اما همواره از مذهب و دین و اسلامیت نیز سهم و نقشی بسزا و تعیین کننده داشته است؛ لارستان نخستین خاستگاه حکومت اسلامی و مهد علمای برجسته و بزرگی همچون آیت الله سید عبدالحسین لاری و آیت الله آیت اللهی و بسیاری از فرهیختگان سیاسی و دینی بود.

این شهرستان با جمعیتی حدود ۲۲۰ هزار نفر دارای هفت شهر و ۱۷۰ روستای دارای سکنه در فاصله حدود ۳۸۰ کیلومتری شیراز در جنوب استان فارس واقع شده است.

منبع:ایرنا

نرم نرمک به پایان سفرهای نوروزی می رسیم اما این پایانی بر زیبایی‌های گیلان زمین نیست. از شرق تا غرب آن و تا شمال و جنوب همه زیبایی و آرامش است و امروز در واپسین روزهای نوروز نگاهی اجمالی به دیدنی های شهرستان املش تلفیقی از جاذبه های طبیعی و تاریخی می اندازیم.

املش در ۷۵ کیلومتری مرکز گیلان واقع است. اگر بخواهیم معنای نام این شهر را مورد توجه قرار دهیم ، اَم یعنی رود و لَش هم به معنای راکد است یعنی املش در کل به معنای رود راکد و ساکن است؛ اگرچه نامگذاری دقیق ان مشحص نیست اما شاید نزدیکی رودخانه شلمان‌رود به عنوان رودی راکد به شهرستان املش این نامگذاری را رقم زده است.

قرار گرفتن دریا در جوار کوهستان،آب و هوای دلپذیر و مطبوعی را بوجود آورده است که همراه با زیبایی های طبیعتش خلقت طبیعت را کامل می کند و تو را به استفاده از تمامی حواس پنجگانه برای حظ و ثبت این لحظات وا می دارد.

تالاب زربیجار

تالاب زربیجار که در گویش محلی سل زربیجار نامیده می‌شود، با چشم‌اندازهایی تماشایی در فصل بهار و تابستان، یکی از زیباترین مکان های دیدنی املش به شمار می‌آید.

این تالاب زیستگاهی طبیعی برای پرندگان مهاجر و همچنین محل ذخیره آب جهت مصارف شالیکاری است. در واقع تالاب زریجار یکی از دو بخش استخر طبیعی املش محسوب می‌شود که قسمت اول در کنار جاده و قسمت دوم به‌صورت تالاب همراه با گونه‌های تالابی با گنجایش ۲۵ هزار متر مکعب است.

اگر در بهار و تابستان برای دیدن این تالاب بروید، شانس دیدن نیلوفرهای آبی را هم پیدا خواهید کرد. اطراف تالاب هم درختان سبز و پوشش جنگلی دیده می‌شود.

آبشار سیاه تاش

اگر فردی ماجراجو و مشتاق کشف ناشناخته‌ها و اهل پیاده روی هستید،آبشار سیاه تاش می تواند مکانی جالب برایتان باشد؛ در بخش رانکوه شهرستان املش، در میان کوه‌های زیبا و بلند این منطقه، آبشاری مرتفع وجود دارد که سیاه‌تاش نام گرفته است.

آبشار سیاه تاش در ۲۰ کیلومتری شهرستان املش قرار گرفته که با گذشتن از لا به لای درختان سر به فلک کشیده و تماشای پرندگان درختی، با روستای رانکوه روبه‌رو می‌شوید و بعد با راهپیمایی۲ کیلومتر از میان جنگل به آبشار سیاه تاش رانکوه می‌رسید . این آبشار بیش از ۵۰ متر ارتفاع دارد و با دیواره‌ای سنگی احاطه شده که جذابیت خاصی به آن بخشیده است،

ییلاق هلودشت

هالی دشت (هلودشت)، دهکده ای زیبا واقع در ۳۰ کیلومتری شهر املش و در منتهی‌الیه جنوبی دهستان لات لیل و شهرستان املش واقع شده است

با خروج از قسمت جنوب غربی شهر املش و عبور از پل این شهر و طی مسیر از سمت روستای لات لیل و بلوردکان و پیمودن مسافتی کمتر از یک ساعت به سمت بالای کوه به دهکده ییلاقی هلودشت می‌رسید که منطقه‌ای بسیار زیبا و دیدنی می‌باشد.

کوه‌های منطقه هلودشت مرتفع و مشرف به شهرهای دیگر گیلان مانند لنگرود، رودسر و لاهیجان هستند. مناطق جنگلی هلودشت املش از جمله مناطق بکر زیبای استان گیلان است که چشم هر بیننده ای را نوازش می دهد. در وصف زیبایی این منطقه همین بس که در روزها آفتابی از بلندای این منطقه می توان مناطق جلگه ای شرق گیلان و دورنمای چند شهر از جمله لنگرود، رودسر، لاهیجان حتی آستانه اشرفیه را مشاهده کرد.

ییلاق خصیل‌دشت

روستای ییلاقی خصیل دشت که با نام روستای خصیب دشت نیز شناخته می‌شود، روستایی گردشگری در منطقه رانکوه املش، در استان گیلان است. این روستا گردشگران بسیاری را در تابستان به خود می خواند تا از هوای مطبوع، دشت‌های سرسبز و مملو از گل‌های وحشی و چشم‌اندازهای رویایی آن لذت ببرند.

برای دسترسی به خصیل‌ دشت، باید از املش به‌سمت دهستان لات لیل بروید. پس از هفت کیلومتر جاده پرپیچ‌وخم، سرانجام به دهکده خصیل دشت خواهید رسید. این ییلاق در نزدیکی ییلاقات بلوردکان و هلودشت قرار دارد که بازدید از آن‌ها نیز خالی از لطف نخواهد بود.

عمارت صوفی‌ها

املش به غیر از جاذبه های طبیعی و گردشگری دارای جاذبه های تاریخی نیز است که عمارت صوفی ها یکی از انهاست.

عمارت عبدالعلی خان صوفی که توسط حاج میرزا محمد علی خان صوفی در شهرستان املش ساخته شده است, یکی از برجسته ترین بناهای تاریخی شهرستان املش و استان گیلان به شمار می آید که در سال ۱۳۵۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

خانه عبدالعلی خان صوفی با قدمت ۱۸۶ سال, با معماری گره چین در دوران قاجار بنا گردیده است و دارای محوطه ای با مساحت پنج هزار متر مربع و زیربنای ۷۰۰ متر مربع, دارای دو طبقه تابستانی و زمستانی نشین, شامل ۱۲ اتاق و ۶ پستو می باشد .

عمارت عبدالعلی خان صوفی با قدمتی نزدیک به ۲ قرن که جزو آثار ثبت شده میراث فرهنگی می باشد، تاکنون ۵ نسل را در خود جای داده است.این منزل ۳بار مرمت کلی شده و نگهداری چنین خانه هایی که هزینه زیادی را برای مرمت می طلبد،کار دشواری است.
بناهای قدیمی دارای یک اندرونی و یک سردر بوده اند که این بنا نیز از این قاعده مستثنی نبود ،در اندرونی که اهل و عیال زندگی می کردند و سر در این خانه محل دیدار همه سران نظامی و خانواده های بزرگ بوده است که برای ملاقات میرزا یحیی خان صوفی که حاکم اینجا بود،می آمدند و در این خانه همیشه به روی خلق باز بوده است.
عمارت قدیمی عبدالعلی خان صوفی که هنر نجاران زبردست ایرانی است چه از بیرون و چه دورنمای درون آنقدر با شکوه جلوه می کند و آنقدر خود را به رخ بیننده می کشد که گویی خود را در باغی پرگل احساس می کند .

عکس های قدیمی که بر دیوارهابر روی طاقچه ها به چشم می خورد ،گچ‌بری های ظریف و پنجره‌های رنگی که بی شک در معماری قدیم نامی مخصوص دارند همچون ویژگی های خاص خود که در روز از بیرون یک نماد و در غروب از داخل نمایی دیگر دارند و این ویژگی خاص این نوع معماری در این بناست.

قلعه شاه‌نشین گورج

قلعه شاه نشین گورج ؛ مردم منطقه این بنا را با نام‌های گورجی قلاکوتی، قلعه گردان، شاه‌نشین قلعه و قلعه اسماعیلیان نیز می‌شناسند. در شمال غرب قلعه گورج، بقایایی از یک دیوار استحفاظی بزرگ با ۲۵ متر طول و هشت متر ارتفاع، دیده می‌شود که مصالح استفاده‌شده در ساخت آن، تخته‌سنگ‌های طبیعی، گل و آهک بوده‌اند.

در بخش جنوبی قلعه نیز دو برج سنگی بزرگ وجود دارد و چند آب‌انبار برای ذخیره آب باران در محوطه قلعه جای گرفته‌اند. موقعیت مکانی دیوارها و حصارهای قلعه در قله کوه، دسترسی مهاجمان را به آن مشکل می‌کرد.

برخی از باستان‌شناسان، با توجه به سبک معماری قلعه شاه‌نشین، این بنا را متعلق به دوره اسماعیلیه می‌دانند. مسیر دسترسی به قلعه شاه‌نشین از روستای گورج، از یک جاده مالرو و از کنار صخره‌ها و دامنه‌های جنگلی است. برای رسیدن به این قلعه باید حدود یک ساعت از خود روستا پیاده‌روی کنید که البته زیبایی های مسیر هم که خستگی راه زا می زداید و مسافت را کوتاه می کند نیز ارزش بازدید از این قلعه تاریخی را دارد.

روستای بلوردکان

بلوردکان، روستایی نزدیک به املش است. ازید از بلوردکان برای کسانی مناسب است که از جنگل و رودخانه لذت می برند.

این روستا از توابع دهستان لات لیل، بخش اطاقور شهرستان لنگرود است ین روستا با طبیعتی جنگلی و رودخانه‌ای زیبا چشم‌اندازی غیرقابل وصف ایجاد کرده است. بر روی رودخانۀ آن یک پل قدیمی قرار دارد که از املش به قزوین کشیده شده است.

این پل بر سر یکی از مسیرهای راه شاه عباسی قرار گرفته است. این پل که راهی پر رفت و آمد است املش را به کهلستان، لات لیل، گرسک، بلوردکان، هلودشت، میان‌لنگه، اسماعیل آباد و در نهایت به قزوین می‌رساند.

برج تاریخی میل امام

برج تاریخی میل اُمام از جاذبه های مهم تاریخی املش است و هر ساله گردشگران زیادی برای دیدن این آثار به منطقه سفر می کنند.

قلعه میل امام در دهستان سمام بخش رانکوه املش قرار دارد، ارتفاع برج در گذشته بیشتر از ۶۷۰ سانتیمتر بوده و قطر پایه های آن بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ سانتیمتر مربع متغیر است و بخشی از آن تخریب و بقایای آن در سطح تپه پراکنده است و از این برج برای دیده بانی و راهنمایی مسافران و یا شاید برای ارسال پیام با دود و آتش استفاده می کردند.

این قلعه در میان مردم منطقه به برج امام و آتشکده دوره ساسانی نیز مشهور است و در فرهنگ جغرافیای ایران آمده است: ” در اطراف این میل بقایای ابنیه قدیمی از قبیل آجر و سفال مشاهده شده است ” البته برخی از ریش سپیدان محل نیز معتقدند این محل در گذشته آتشکده بوده است.

اگرچه نوروز و سفرهای نوروزی واپسین روزها را سپری می کند اما اگر کرونا دوباره آدمیان را در پستوهای خانه ها حبس نکند، تابستان در چشم زدنی فرا می رسد و این جاذبه ها را به خاطر بسپارید تا در سفری دیگر به گیلان و یا کسانی که در آنزمان قصد سفر به این استان را می کنند از زیبایی های ان حظ ببرند و سوغات این سرزمین را که نمادی از اصالت و هویت مردمان این سرزمین است برای آشنایان یادگاری به ارمغان ببرند.

منبع:ایرنا

به‌ گزارش ایرنا، شهرستان دامغان با قدمت بیش از هفت هزار ساله، دارای ۲ هزار اثر تاریخی و فرهنگی است که از این تعداد ۴۰۰ اثر شناسایی و تاکنون ۱۳۱ اثر ثبت ملی شدند.

شهر دامغان یا همان شهر صد دروازه واقع در استان سمنان که از شمال به استانهای گلستان و مازندران، از شرق به شاهرود، از جنوب به اصفهان و از غرب به سمنان محدود است و از جاذبه های گردشگری تاریخی و طبیعی کم نظیری برخوردار است.

این شهر از شهرهای باستانی و قدیمی ایران و مرکز ایالت قومس بوده که دارای آثار تاریخی بی شماری از جمله تپه حصار، مسجد تاریخانه، مسجد جامع، برچ چهل دختر، مسجد جامع، بازار، گنبد زنگوله، پیرعلمدار، برج طغرل، چشمه علی و دیوار بارو است.

این آثار تنها بخشی از آثار تاریخی و گردشگری دامغان است که این شهر را به شهر تمدن و تاریخ منطقه تبدیل کرده است.

مسجد تاریخانه، یکی از قدیمی ترین مساجد ایران

مسجد «تاریخانه» درجنوب شرقی دامغان در استان سمنان، یکی از نخستین مساجد ایران و از قدیمی ترین بناهای پس از اسلام است که قدمت آن را بین سال ۱۳۰ تا ۱۷۰ هجری قمری بیان کردند.

عده‌ای بر این باورند که این مسجد در زمان گذشته آتشکده بوده است و پس از تسلط اعراب‌، آن را ناریخانه خواندند و سپس به تاریخانه معروف شد.

آنچه از ساختمان مسجد باقی مانده، ستونهایی است مدور که به نام چهل ستون معروف و تعداد ستونهای آن ۲۶عدد است.

در سالهای اخیر این مسجد در چند مرحله مرمت و بازسازی شد که این اقدامات از جمله موارد زیرساختی در راستای ثبت این مسجد در سازمان جهانی یونسکو بوده است.

این مسجد از یادگاران دوره ایلخانی، در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۸۰ به‌عنوان یکی ازآثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

برج چهل دختر دامغان 

«برج چهل دختر» مزین به هنرنمایی معماران با تکیه بر علم ریاضی، نمونه‌ ای از جلوه تاریخی این شهر در استان سمنان است که در مرکز شهر دامغان واقع شده و ارتفاع آن حدود ۱۵متر و محیط خارجی آن ۲۳متر است.

آرامگاه چهل دختران یا برج چهل‌دختر دامغان در محوطه‌ امامزادگان «محمد (ع) و جعفر (ع)» در پانزدهم دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۸۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌است.

این برج آجری به سبک برج طغرل ری در سال ۴۶۶هجری قمری به دستور ابوشجاع اصفهانی بنا شد.

وقار و قدرت حیرت آور‏ برج چهل دختر مربوط به ابعادش نیست، بلکه ناشی از طرح و مقاومت آن است. این بنا قریب به ۷۰۰‬ سال بدون یک ترک خوردگی‏ در کشوری زلزله‏ خیز دوام‏ آورده که این موضوع حکایت از استفاده از علم ریاضی دقیق و ساختارهای بی عیب در معماری این دوره از تاریخ دارد.

مسجد جامع دامغان

این مسجد دارای چهار شبستان، زیرزمین و یک مناره است که قدمت آن‌ها به پنج دوره تاریخی متفاوت برمی‌گردد و در حال حاضر نیز، نماز جماعت در این مسجد تاریخی اقامه می‌شود.

مسجد جامع تاریخی شهرستان دامغان در تاریخ ۱۵ دی‌ماه سال ۱۳۱۰ با شماره ۸۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

یکی از شگفتی‌های معماری مسجد جامع دامغان پژواک صوت در ستون‌های زیرزمین این بنا است و اوج شکوه و نبوغ آجرکاری دوره سلجوقی را می‌توان در مناره این مسجد مشاهده کرد.

این مسجد در زمان خلافت مامون عباسی ساخته شده و در دوره قاجاریه تجدید بنا شده است.

مجموعه تاریخی پیر علمدار

این بنا در شمال شرق شهر دامغان و نزدیکی مسجد جامع واقع شده است که دارای گنبدی برج مانند و دوار آجری و بلندای برج حدود ۱۳متر است.

این بنا آرامگاه ابی جعفر محمد بن ابراهیم، پدر یکی از فرمانروایان حکومت آل زیار در ناحیه‌ قومس به نام بختیار ملقب به ابوحرب است که در زمان سلطان مسعود غزنوی ساخته شده است.

این برج آجرکاری ظریف، ساده و بدون بندکشی دارد و دروازه‌ ورودی به همراه تزیینات در این بخش جای گرفته است که این نوع معماری، توجه بسیاری از معماران ایران و جهان رابه خود جلب کرده است.

بقعه‌ی پیر علمدار دامغان در پانزدهم دی ماه سال ۱۳۱۰ شمسی به شماره‌ ۷۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

بازار تاریخی دامغان

این بازار در داخل شهر قرار گرفته و مکانی بسیار دیدنی است که هر گردشگری را جذب می‌کند.

این بازار که در حدفاصل مرکز شهر تا میدان امام(ره) قرار دارد، دارای سقف های گنبدی و یکی در میان دارای نورگیر است.

این بازار مربوط به دوره قاجار و دارای سه دهنه ورودی از خیابان امام است و علاوه بر این ورودی‌ها، یک ورودی به صورت مستقیم از طرف باغ جنت و یک ورودی فرعی از تکیه در قلعه دارد.

این اثر در تاریخ ۲۰ آذر ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۹۱۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

علاوه بر این آثار و بناها، شهرستان دامغان دارای جاذبه های طبیعی و باستانی دیگر و چشم نواز و دل‌انگیز است که گردشگران و مسافران نوروزی می توانند با حضور در این مکان ها اوقات خوب و خوشی را سپری کنند. 

منبع:ایرنا