نوشته‌ها

میراث فرهنگی باید از جنبه نمایشی خارج شود

معاون عمرانی استاندار مازندران در مراسم افتتاح نمایشگاه ملی صنایع دستی نوشهر گفت: میراث فرهنگی باید از جنبه صرفا نمایشی دور شود و مانند صنعت، معدن و تجارت، جنبه تولید و درآمدزایی داشته باشد و زمینه رشد اقتصادی را فرآهم کند.

نمایشگاه ملی صنایع‌دستی نوشهر با حضور معاون عمرانی استاندار مازندران، سرپرست اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری مازندران، معاون صنایع‌دستی اداره‌کل، شهردار نوشهر، نماینده چالوس و کلاردشت و نوشهر در مجلس، فرماندار و رییس اداره میراث فرهنگی نوشهر افتتاح شد.

در ابتدای این مراسم گروه‌های موسیقی “کرمانج” از استان خراسان جنوبی و گروه دو نفره نوروزخوانی “ککّی” مازندران به اجرای برنامه پرداختند.

معاون عمرانی استاندار مازندران در مراسم افتتاحیه نمایشگاه ملی صنایع دستی نوشهر، ضمن بازدید از غرفه‌ها در جمع خبرنگاران گفت: برای این که بتوانیم صنایع‌ کوچک دستی را متناسب با نیازهای روز، رشد دهیم نیازمند مراکزی مانند پارک علم و فناوری هستیم که در واقع به‌ عنوان مراکز رشد شناخته می‌شوند.

رضا علیخانی ادامه داد: باید برای مراکزی که هنوز رشد مناسبی نداشته اما ظرفیت و استعداد را دارند بستر لازم فراهم کنیم و پس از این که به مرحله مطلوب رسیدند، سطح به سطح طبقه‌بندی کنیم تا به مرحله صادرات برسند.

وی با بیان اینکه اگر بتوانیم پارک‌های علم و فناوری، شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز رشد را تقویت کنیم از وابستگی به نفت نیز رها می‌شویم، گفت: در واقع میراث فرهنگی باید از جنبه صرفا نمایشی دور شود و مانند صنعت، معدن و تجارت، جنبه تولید و درآمدزایی داشته باشد و زمینه رشد اقتصادی را فرآهم کند.

علیخانی بر ایجاد اشتغال در حوزه صنایع‌دستی تاکید کرد و گفت: ما باید زمینه کسب‌ و کار را فرآهم کنیم تا عرضه و تقاضا با هم هماهنگ شوند، وقتی تقاضا وجود داشته باشد عرضه هم توسعه پیدا می‌کند، کارهایی که تاکنون انجام شده بیشتر جنبه تشریفاتی داشته اما برای محصولات فرهنگی و گردشگری باید طرح جامع، چشم‌انداز و هدف داشته باشیم که به آن تاثیرمحوری و اثربخشی گفته می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در تولید محصولات میراث فرهنگی و گردشگری باید ۲ هدف داشته باشیم افزود: یک هدف جنبه ظاهری و نمایش محصول است، اما هدف دیگر باید درآمدزایی محصولات باشد تا این حوزه بتواند در درآمد خالص و ناخالص سهم داشته باشد، این امر باید در چشم‌انداز گنجانده و برای آن طرح جامع تدوین شود.

سرپرست اداره میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی مازندران نیز در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه ضمن بازدید از غرفه‌ها و گفت و گو با هنرمندان، بر لزوم نوآوری در صنایع‌دستی تاکید کرد و گفت: نمایشگاه ملی صنایع‌دستی نوشهر، با ۱۱۵ غرفه صنایع‌دستی، سوغات و گل‌وگیاه در زمینی به مساحت ۱۸۰۰ متر و با شرکت ۲۶ استان در رشته‌های مختلف صنایع‌دستی برگزار و پس از ۲ سال فرصت مناسبی برای حضور دوباره هنرمندان و صنعتگران کشور در مازندران فراهم شده‌ است.

مهدی ایزدی ادامه داد: از ۲۶ استان حاضر؛ ۱۸ استان در زمینه صنایع‌دستی شامل عروسک‌سازی، آثار چوبی، فرش و گلیم، خوراک، زیورآلات، فلزکاری و مانند آن و ۹ استان در زمینه سوغات و گل‌وگیاه مشغول تولید، عرضه و فروش در این نمایشگاه هستند.

به گزارش ایسنا، از شاخص‌ترین هنرمندان شرکت‌کننده در نمایشگاه می‌توان از استاد کلبانی هنرمند لاک‌تراش از نوشهر، استاد سلطان‌زاده بافنده گلیم از قزوین، استاد حسن‌پور ورنی‌باف از آذربایجان‌شرقی، استاد رجبی تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی از تهران و استاد پوری نمدمال و کارباف استان سمنان نام برد.

منبع:ایسنا

دولت بودجه ۱۴۰۱ میراث فرهنگی را با ۳۰ درصد افزایش مدنظر قرار داد

 معاون امور مجلس، حقوقی و استانهای وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: دولت سیزدهم در لایحه بودجه ۱۴۰۱ افزایش ۳۰ درصدی اعتبارات برای این سه بخش را مدنظر قرار داد.

به گزارش ایرنا، جواد واحدی روز چهارشنبه در حاشیه آیین معرفی امیر کریم زاده به عنوان مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان به خبرنگاران افزود: کمیسیون تلفیق در مجلس شورای اسلامی اکنون در حال بررسی بودجه است و پس از حوزه درآمدی اکنون این کمیسیون در حال بررسی سرفصل های هزینه‌ای بودجه است.

وی یادآور شد: وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از افزایش و توجه ویژه به اعتبارات این بخش ها دفاع می کند و مطالبه جدی در این حوزه ها وجود دارد.

واحدی با اشاره به تلاش برای کمک به فعالان حوزه های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به خاطر کرونا تاکید کرد: تسهیلات از محل تبصره ۱۸ حدود یکهزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای جبران خسارت کرونا به فعالان صنایع دستی، گردشگری مدنظر قرار گرفت، استانها اکنون در حال جذب این تسهیلات هستند و برآورد می شود حوزه میراث فرهنگی در رتبه بالای جذب این اعتبارات قرار بگیرد.

معاون امور مجلس، حقوقی و استانهای وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تاکید کرد: ضرورت دارد از توان رسانه ها برای میراث فرهنگی و ظرفیتهای گردشگری بیشتر بهره گیری شود و برای حوزه میراث فرهنگی نگاه و ابزار رسانه ای تقویت شود.

وی گفت که حوزه میراث فرهنگی نیازمند تغییر دیدگاه است و با دولت سیزدهم تقویت زیرساختها برای رونق فعالیت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دنبال می شود.

واحدی، کرم زاده مدیرکل جدید میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را دارای تجریه در کنار نیروی جوانی معرفی کرد و افزود: نگاه عزت الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی به استان سمنان ویژه است چرا که این استان دارای ظرفیت پیدا و پنهان گسترده ای در این سه بخش است و امید است با انتصاب مدیر جوان و باتجربه ملی در استان سمنان رویکردهای توسعه ای در این زمینه تقویت شود.

در این آیین با تقدیر از خدمات ۱۰ ماهه حمیدرضا دوستمحمدی، کرم زاده به عنوان مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان معرفی شد.

منبع:ایرنا

مسجد شیخ لطف‌الله؛ میراث فرهنگی جای آزمون و خطا نیست

مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان اعتقاد دارد که توسعه از همسوگرایی می‌گذرد و در عین حال مخالف جزیره‌ای عمل کردن است.

افتتاح صدمین پایگاه میراث ‌فرهنگی کشور در مزار شیخ احمد جام

مدیر کل پایگاه‌های میراث‌ فرهنگی وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی از افتتاح صدمین پایگاه میراث ‌فرهنگی کشور در مزار شیخ‌احمد جام در شهر تربت‌ جام با حضور مدیر کل پایگاه‌های میراث‌ فرهنگی کشور و مسئولان استانی خبر داد.

فرهاد عزیزی با اشاره به اهداف ایجاد این پایگاه میراث ‌فرهنگی اظهار کرد: مجموعه فرهنگی و تاریخی مزار شیخ احمد جام مجموعه‌ای بسیار ارزشمند است که در لیست موقت ثبت جهانی قرار گرفته و با اقدامات کارشناسی، میراث ملموس بسیار ارزشمند معنوی و تاریخی این مجموعه باید به دنیا معرفی شود.

وی افزود: مهم‌ترین دلیل راه‌اندازی پایگاه میراث ‌فرهنگی این است که با مدیریت منسجم نیازهای این مجموعه را در سایت ثبت کند و محافظت خوبی از مجموعه انجام شود.

مدیر کل پایگاه‌های میراث‌ فرهنگی وزارت میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی بر ضرورت انسجام در برنامه‌ها و معرفی هدفمند مجموعه به جامعه تاکید کرد و گفت: با توجه به زیرساخت‌هایی که یک اثر ملی برای جهانی شدن لازم دارد، باید در مجموعه آماده‌سازی لازم انجام و تمام دستگاهای اجرایی که در میراث فرهنگی نقش دارند نقش خودشان را ایفا کند تا اقداماتی در شان این مجموعه انجام‌ شود.

عزیزی یادآور شد: در دوره‌های مختلف تاریخی، این مکان رونق داشته و خطرات، آسیبی به مزار نرسانده است به همین دلیل اکنون و در مرحله اول وظیفه داریم این مجموعه را در چارچوب مقررات هدفمند حفظ، حراست و نگهداری کنیم‌ و در مرحله دوم دستگاه‌های ذی‌نفع در اجرای برنامه هدفمند باید نقش داشته باشند تا اتفاقات خوبی در راستای توسعه و احیای این مجموعه رقم بخورد.

وی با اشاره به نقش اساسی مردم در نگهداری این مجموعه گفت: تمام فعالیت‌ها و اقدامات باید در شأن مجموعه تاریخی و فرهنگی مزار شیخ جام و منطقه باشد و باید نقش کلیدی مردم را پررنگ‌تر و موثرتر کنیم.

مدیر کل پایگاه‌های میراث ‌فرهنگی وزارت میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی تاکید کرد: میراث ‌فرهنگی در کنار تولیت مجموعه مزار شیخ‌احمد جام قرار دارد و برنامه‌های در دست اقدام در گام‌ اول استفاده از ظرفیت‌های شهرستانی در گام‌های بعدی استفاده از ظرفیت‌های استان و در سطح ملی در خصوص تامین اعتبارات و ثبت جهانی است.

عزیزی یادآور شد: اجرای برنامه‌های زیربنایی و موثر در این مجموعه ۲ سال زمان می‌برد تا تحول اساسی و ظرفیت‌شناسی صورت گیرد.

وی با اشاره به بحث احیاء موقوفات مزار شیخ جام گفت: با ایجاد پایگاه میراث‌ فرهنگی مجموعه مزار جام بستر جدیدی ایجاد شده که متولی موقوفات این اثر ملی با تشکیل کمیته رفع موانع با کمک مدیریت شهرستان مستندسازی و پیگیری لازم از سوی وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی انجام ‌گیرد.

مدیر کل پایگاه‌های میراث‌ فرهنگی وزارت میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی با اشاره به موزه مجموعه مزار جام گفت: برای تکمیل موزه قرآن مجموعه مزار شیخ جام باید طرحی ارائه شود تا به نتیجه برسد.

بر اساس گزارش روابط‌ عمومی اداره‌ کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی خراسان رضوی عزیزی با اشاره به احداث مصلی نماز جمعه در مجموعه تاریخی و فرهنگی مزار جام عنوان کرد: با توجه به اینکه قرار است این ‌مجموعه در سطح بین‌المللی مطرح شود هرگونه اضافه کردن بنا باید براساس قوانین و مقررات همگون با مجموعه باشد و روی ارزش‌های فرهنگی و تاریخی تاثیر نداشته باشد، این پایگاه ملی باید خودگردان اداره شود و نیازمند به اعتبارات دولتی نباشد و به نیازهای خود پاسخ دهد تا در سطح بین‌المللی تاثیرگذار شود.

منبع:ایسنا

درخواست جامعه تخصصی میراث فرهنگی برای توقف بازنگری بافت شیراز

جامعه تخصصی میراث فرهنگی در نامه‌ای به رئیس جمهور درخواست کردند تا با دستور توقف فوری طرح بازنگری بافت شیراز فرصت تأمل، چاره‌اندیشی و گفت‌وگو با همگی ذی‌نفعان و ذی‌نفوذان محلی و ملی ایجاد شود.

چین ۱۵ پارک میراث‌فرهنگی می‌سازد

به‌گزارش میراث‌آریا، شورای دولتی چین برنامه پنج‌ساله حفاظت از آثار فرهنگی را برای سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ تصویب کرده که اولین برنامه پنج‌ساله در سطح ملی در این زمینه به شمار می‌رود و مطابق گمانه‌زنی‌ها، منجر به افزایش منابع ملی، سرمایه اجتماعی و توجه عمومی به حفاظت از این منطقه خواهد شد.

لی کان، رئیس اداره میراث‌فرهنگی ملی چین (NCHA)، روز چهارشنبه در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «این برنامه پنج‌ساله به جای تکیه بر امداد و نجات اضطراری برای حفاظت از آثار، آرزوی ایجاد یک مکانیسم پیشگیرانه را دارد. این طرح، حفاظت و توسعه را متعادل می‌کند و نقش نوآوری فناورانه و پرورش استعدادها را برجسته می‌کند و هدف افزایش ۲۵ درصدی پژوهشگران در مورد آثار فرهنگی تا سال ۲۰۲۵ را مشخص می‌کند.»

لو چیونگ، مسئول NCHA در کنفرانس مطبوعاتی گفت: «در سال ۲۰۱۰، مقامات اولین دسته از پارک‌های باستان‌شناسی ملی را اعلام کردند که امروزه به اماکن مهمی برای مردم تبدیل شده‌اند و این موضوع موجب شده است تا درک عمیق‌تری از تمدن چین پیدا کنند.»

چین در حال حاضر دارای ۳۶ پارک ملی باستان‌شناسی است که در میان آن‌ها ۱۱ پارک میراث جهانی یونسکو هستند. لو در ادامه بیان کرد که این کشور قصد دارد در طول پنج سال آینده، ۱۰ تا ۱۵ پارک دیگر بسازد.

تیان لین، کارشناس معماری باستانی، گفت: «با دستورالعمل ملی، اقدامات ثمربخشی برای این برنامه انجام خواهد شد و بودجه و منابع لازمم برای حفاظت از آثار در نظر گرفته خواهد شد.»

بارندگی‌های اخیر در استان شانشی در شمال چین امنیت بسیاری از میراث محلی را که حاوی ۱.۷۸۳ اثر فرهنگی ثبت‌شده است تهدید می‌کند؛ همچنین خسارات بسیاری در این مناطق گزارش شده است که شهر باستانی پینگ یائو نیز در میان آن‌ها قرار داشت.

این فاجعه، نگهداری نامناسبِ بسیاری از آثاری را که به اندازه شهر باستانی پینگ یائو شناخته شده بودند، آشکار کرد. تیان بیان داشت: «این دستورالعمل که مکانیسم حفاظت پیشگیرانه را پیشنهاد می‌کند، مشکل اصلی را هدف قرار می‌دهد که امر بسیار خوبی است.»

لی در کنفرانس مطبوعاتی گفت: «این فاجعه همچنین مقامات مربوطه را بر آن داشت تا با بخش‌های واکنش اضطراری برای افزایش امدادرسانی به آثار آسیب‌دیده مشورت کنند.»

برنامه پنج‌ساله از مامورین سطح پایه دولت انتظار دارد که نظارت بر آثار فرهنگی را افزایش دهند، برنامه‌های اضطراری تهیه کنند و بررسی‌های جامع و نگهداری از آثار را انجام دهند. لی در این کنفرانس خاطرنشان کرد: «برای بقایای سطح پایین و ثبت‌نشده، ایجاد نیروهای حفاظت مردمی ضروری است و دعوت از منابع اجتماعی یکی از روش‌های محافظتی است.»

کارشناسان اعلام کردند که آثار فرهنگی باید به خوبی نگهداری شوند تا به نفع مردم از آن‌ها بهره‌برداری شود. آن‌ها همچنین عنوان کردند که نمایشگاه‌های بیشتر و پروژه‌های باستان‌شناسی تعاملی دیگری هم از جمله راه‌های ممکن برای جلب مشارکت مردم برای درک بهتر حفاظت از آثار فرهنگی چین هستند و این برنامه‌ها می‌توانند برای جهان نیز مفید باشند.

لو در کنفرانس مطبوعاتی گفت: «چین در زمینه حفاظت از آثار مشترک، باستان‌شناسی و نمایشگاه و همچنین در طرح اقتصادی ابتکار کمربند و جاده پیشرفت کرده است. در بحبوحه همه‌گیری کرونا، ابزارهای دیجیتال به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفته‌اند و نمونه‌هایی مانند فضای موازی: با جنگجویان سفالی در یونان ملاقات کنید، پخش زنده اکتشافات باستان‌شناسی در خرابه‌های سانشینگدوی، و گفتگوی آسیایی برای فرهنگ حفاظت از میراث از طریق ویدیو کنفرانس را شاهد بوده‌ایم.»

در پنج سال آینده، چین ارتباطات بین‌المللی حفاظت از آثار فرهنگی داخلی را تقویت خواهد کرد و فعالانه در مدیریت جهانی برای نجات آثار در معرض تهدید، ریشه‌کن کردن قاچاق عتیقه و ترویج بازیابی آثار فرهنگی از دست رفته در خارج از کشور مشارکت خواهد کرد.

منبع:میراث آریا

کارکرد میراث فرهنگی ناملموس در توسعه پایدار جوامع محلی گیلان

اصولا هر آنچه که فرهنگ و عوامل فرهنگی در ساختار آن مؤثر هستند میراث فرهنگی نامیده می‌شود و در یکی از انواع تقسیم‌بندی‌ها به دو دسته میراث فرهنگی ملموس و ناملموس قابل تفکیک است. بر اساس نظر بسیاری از پژوهشگران حفظ میراث فرهنگی ناملموس بسیار دشوارتر از میراث ملموس است. بنابراین محافظت از میراث باارزش فرهنگی چه در سطوح خاص و چه در سطوح همگانی نیاز به دانش و آگاهی افزایی‌دارد.

به همان اندازه که در تعریف فرهنگ اختلاف نظر وجود دارد، در مورد میراث ناملموس هم تا حدودی اختلاف نظر مشهود است. اما نقطه اشتراک همه آن تعاریف این است که میراث ناملموس منشاء هویت، تنوع و خلاقیت است. کامل‌ترین تعریفی که از میراث فرهنگی ناملموس می‌توان به آن اشاره کرد تعریفی از سازمان جهانی یونسکو در سال ۲۰۰۳ در شهر پاریس است. یونسکو به دلیل اهمیت میراث فرهنگی ناملموس به عنوان انگیزه تنوع فرهنگی و ضامن توسعه پایدار و با هدف پاسداری از فرهنگ‌های بومی- محلی و حفظ تنوع اقوام اقدام به ثبت میراث معنوی بشری کرده و کنوانسیونی را تعریف کرد که بر اساس آن مصادیق میراث ناملموس عبارتند از:

الف– سنت‌ها و اصطلاحات شفاهی از جمله زبان که محملی برای میراث فرهنگی ناملموس به شمار می‌رود
ب- هنرهای نمایشی
ج- رسوم اجتماعی، آئین‌ها و جشنواره‌ها
د- دانش و رسوم مربوط به طبیعت و کیهان
ه- مهارت در هنرهای دستی سنتی

که ذیل هر کدام از این گروه‌ها مفاهیم گسترده‌تری جای گرفته‌اند.

ایران سرزمینی است با فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌های گوناگون و گیلان نیز بی‌هیچ گزافه‌ای به عنوان یکی از کهن‌ترین زیستگاه‌های تمدن بشری دارای منابع ارزشمند هویتی و فرهنگی می‌باشد. حال پرسش این است که آگاهی ما نسبت به منابع فرهنگی تا چه اندازه است و به چه میزان از آن‌ها در زندگی روزمره خود بهره‌مند می‌شویم؟ آیا بازشناسی مناسبی در خصوص آن‌ها صورت پذیرفته است؟

فرهنگ پدیده‌ای پویا و سیال است و جهانی شدن همراه با پیشرفت تکنولوژی، واقعیتی است که در قرن اخیر تأثیر آن افزایش یافته و در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بشر تاثیرگذار است. واضح است که فرهنگ در مواجهه با پدیده جهانی شدن و مدرنیته در حال تغییر است. لذا نه می‌توان نسبت به این حقیقت بی‌تفاوت بود و نه می‌توان دائماً نگران آن بود. آنچه مهم است نحوه رویارویی با این موضوع است. اگر جهانی شدن را نوعی انطباق در نظر بگیریم، هویت‌سازی و توجه به فرهنگ بومی یکی از راهکارهای انطباق است تا بر اساس بازسازیِ هویت به نوسازی مؤلفه‌ها و شاخص‌های آن در عصر مدرنیته نائل آییم. بنابراین موفقیت در این عرصه به توان انطباق کشورها بستگی دارد.

با توجه به تغییر ذائقه گردشگران امروزی، یکی از انگیزه‌های سفر، کسب تجارب جدید، مشاهده، لمس و درک تفاوت‌های فرهنگی توسط گردشگران است و این مؤلفه می‌تواند به عنوان یک مهم، انگیزه سفر و عامل جذب گردشگر در مقصد گردشگری باشد. بنابراین از آنجایی که میراث معنوی در هر سرزمین متفاوت است، جاذبه فرهنگ به عنوان یک حس نوستالژیک در خاطر گردشگر، خود به عنوان یک جاذبه گردشگری عمل کرده و منجر به توسعه گردشگری فرهنگی و به عنوان منبع کارآفرینِ هویت بخش، توسعه‌زا و افزایش کیفیت زندگی جامعه محلی باشد. بنابراین ضروری است آداب و رسوم و فرهنگ بومی‌محلی در مقاصد گردشگری حفظ گردد و این مهم مستلزم آن است که میراث ناملموس منطقه ابتدا شناسایی، مستندسازی، آگاه‌سازی، آموزش، ترویج و حمایت از جامعه محلی صورت پذیرفته و فرهنگ صیانت در جامعه محلی نهادینه شود.

حفاظت از میراث‌فرهنگی هر کشور از پایه‌های اساسی سیاست فرهنگی است و دولت‌ها برای حفظ آن باید به اقدامات لازم مبادرت ورزیده و این مهم مستلزم سیاست‌گذاری همه جانبه، همکاری متولیان و دستگاه‌های اثرگذار و آحاد مردم است. یکی از سیاست‌های در حال اجراء، تدوین پرونده‌های ثبتی و مستندنگاری است که برای حفاظت، نگهداری و انتقال آن‌ها به آیندگان باید به شکل دقیق انجام گیرد. شایان ذکر است که توجه و مشارکت جامعه محلی در کلیه فرایند برنامه‌ریزی توسعه یک مقصد نباید نادیده گرفته شود زیرا در واقع نقش‌آفرینان اصلی حفاظت و حراست از میراث ناملموس جامعه محلی هستند.

یکی دیگر از راهکارهای ایجاد آگاهی و اهمیت، برگزاری برنامه‌های فرهنگی بزرگداشت اعم از جشنواره‌های بومی‌محلی، منطقه‌ای و ملی، کارگاه‌ها و نمایشگاه‌ها می‌باشد. راهکار بعدی، فراهم کردن پایه‌های اقتصادی و ایجاد بازار کسب و کار از طریق برندسازی و تجارت مبتنی بر میراث ناملموس است. یکی از جنبه‌های اقتصادی میراث ناملموس گردشگری است. لذا دست‌اندکاران حوزه گردشگری نیازمند خلق و ایجاد جاذبه‌های جدید در مقاصد گردشگری می‌باشند. در نتیجه طراحی یک تقویم گردشگری میراث فرهنگی ناملموس ضروری به نظر می‌رسد.

استان گیلان تاکنون ۸۱ اثر میراث فرهنگی ناملموس را در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسانیده است. نخستین اثر میراث ناملموس از استان گیلان با نام «تعزیه در گیلان» با شماره ثبت ۲۵ در تاریخ ۱۳۸۷/۱۱/۲۶ به ثبت ملی رسیده است. امید است در سایه تلاش و همدلی کلیه دغدغه‌مندان این حوزه، شاهد تداوم این روند و کسب موفقیت‌های بیشتر در ادامه مسیر فعالیت‌های ثبتی استان در سال‌های آتی باشیم.

منبع:میراث آریا

لزوم ایجاد رشته «میراث فرهنگی و پایداری» در دانشگاه‌های جهان

نقش میراث فرهنگی در دنیایی که به دلیل جهانی شدن، تغییرات آب‌وهوا و طرد اجتماعی به چالش کشیده شده و با روندهای بزرگی مانند شهرنشینی، دیجیتالی شدن، فردی شدن، جمعیت پیر و گذار به اقتصاد بدون فسیل شکل گرفته است، بیش از هر زمان دیگری باید مورد توجه قرار گیرد؛ به همین دلیل ایجاد رشته «میراث فرهنگی و پایداری» در دانشگاه‌های سراسر دنیا بدون شک بسیار موثر و ضروری خواهد بود.

میراث فرهنگی و خواب زمستانی غفلت

بلایای طبیعی؛ یکی دیگر از خطراتی که میراث فرهنگی و تاریخی یک کشور را تهدید می‌کند. سیل، آتش‌سوزی، زلزله و … در سال‌های اخیر خسارات جبران‌ناپذیری به آثار باستانی وارد کرده است. اما مدیریت بحران درست می‌تواند مانع تخریب آثار شود و از قربانی شدن آن‌ها پیشگیری کد.

با توجه به انتصاب عزت‌الله ضرغامی به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، از آنجا که او در این حوزه سابقه‌ی فعالیت نداشته و به هر دلیل هم ممکن است گزارش‌های تخریب‌ها و آسیب‌های وارده به پیکره‌ی میراث فرهنگی کشور به او نرسد، بخش میراث فرهنگی و گردشگری ایسنا بر آن شد که این کار را برای وزیر جدید انجام دهد که در سلسله گزارش‌هایی منتشر خواهد شد.

به گزارش ایسنا، بی‌شک، یکی از مشکلات جدی برای میراث فرهنگی ایران حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی است. تخریب بافت‌های تاریخی به بهانه‌های مختلف و نبود توانایی کافی جهت حفاظت از آثار، تامین نشدن اعتبار برای مرمت بناهای تاریخی و افزایش سرقت آثار از جمله مشکلاتی است که میراث فرهنگی ایران با آن دست و پنجه نرم می کند.

در ادامه سلسله گزارش‌هایی که از آسیب‌های وارده به میراث فرهنگی در دو سال اخیر منتشر شد (لینک این گزارش‌ها در  پایین صحفه هم در دسترس است) به این موضوع در نیمه اول سال ۹۸ نیز پرداختیم.

سالی که نکوست از بهارش پیداست

سال ۹۸ با سیل آغاز شد، سیلی که علاوه بر خسارات مالی و جانی به شهر و مردم، به جان بسیاری از بناهای تاریخی هم آسیب زد.

بنا بر گزارش معاون وقت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در فروردین سال ۹۸، ۷۳۰ اثر تاریخیِ ۲۵ استان کشور در اثر بارش باران و سیلاب آسیب دیدند. براساس بررسی‌ها و پایش‌های انجام شده تا آن زمان، به اعتباری معادل ۳۰۰ میلیارد تومان برای مرمت و نجات‌بخشی این آثار نیاز است.

همچنین رئیس دفتر امور پایگاه‌های ملی و جهانی سازمان میراث‌فرهنگی در این باره به ایسنا می‌گوید: سه پایگاه ملی «پل‌های تاریخی»، «بافت تاریخی بروجرد» و «قلعه فلک الافلاک» در استان لرستان، دو پایگاه ملی «روستای تاریخی یوش» و «مجموعه فرح‌آباد ساری» در استان مازندران، چهار پایگاه جهانی «محوطه هفت تپه»، «چغازنبیل»، «شوش» و «آسیاب‌های شوشتر» در استان خوزستان، پایگاه ملی «بافت تاریخی دهدشت» در کهکیلویه و بویراحمد، دو پایگاه ملی بافت تاریخی «بیرجند» و «بشرویه» در خراسان جنوبی، بافت تاریخی تپه «نوشیجان» در همدان، بافت تاریخی «نیاسر» در اصفهان، پایگاه ملی «مجموعه خرقان» و «بسطام» در سمنان، پایگاه ملی «محوطه دره‌شهر» در ایلام، دو پایگاه ملی «روستای تاریخی روئین» و «محوطه تاریخی بلقیس»، دو پایگاه ملی «بافت تاریخی گرگان» و «دیوار تاریخی گرگان» در استان گلستان و پایگاه جهانی «بیستون» در کرمانشاه را پایگاه‌های ملی و جهانی معرفی می‌کند که از سیل نوروز ۹۸ تا کنون آسیب دیده‌اند و میزان دقیق خسارت وارد شده را ۶۷۹ میلیارد ریال بیان می‌کند.

 در ادامه درباره بخشی از بناهای تاریخی که در سیل ۹۸ آسیب دید، می‌خوانیم:

تخریب بخشی از مادر پل‌های ایران در لرستان

یکی از پایه ستون‌های هزار ساله‌ی مادر پل‌های ایران در استان لرستان با طغیان رودخانه کشکان فرو ریخت و آب از کناره‌های پل در حال وارد کردن آسیب جدی به این بنای ساسانی بود.

روح امامی عضو تحریریه پایگاه خبری گلونی خرم‌آباد با بیان این‌که پل کشکان در بستر رودخانه کشکانِ لرستان به دلیلی بزرگی‌اش مادر پل‌های ایران نامیده می‌شود، گفت: پیش از این با بارش‌های سال ۱۳۹۵، طاق این پل تاریخی که در دوره‌ی قاجار به بنا الحاق شده بود، فرو ریخته بود. وقوع سیل در (پنجم فروردین ۱۳۹۸)، نیز موجب شد یکی از پایه‌های این پل هم که در آب فرو رفته بود، فرو بریزد.

خطری که از بیخ گوش «قابوس» گذشت

گنبد قابوس سال ۹۸ خود را با باران و سیل آغاز کرد، سیلی که در طول چند روز  نه تنها این محوطه‌ی جهانی، بلکه همه‌ی شهر احاطه کرد، هر چند آسیب‌های سیل به شهر و مردم بی‌شمار بودند اما آثار تاریخی درگیر این سیل نیز بخش دیگری از این آسیب‌ها بودند که شاید بتوان گفت درصد کمی از آن‌ها نیز هنوز جبران نشده‌اند.

اما این گنبد به واسطه‌ی جهانی بودن‌اش داستان متفاوتی دارد، یکی از تهدیدهایی که از چند سال قبل گنبد جهانی قابوس را تهدید می‌کند، نم‌زدگی در جداره‌ این اثر جهانی است، به خصوص در بخش‌های پایینی این بنای تاریخی. اما سبز شدن این علف‌های هرز روی گنبد مخروطی شکل این اثر جهانی، قطعا تهدید بیشتری برای این اثر جهانی محسوب می‌شود.

هر چندتصاویر منتشر شده از این گنبد جهانی در طول سال‌های گذشته نیز از وجود این علف‌های هرز خبر می‌دهد، اما به نظر می‌رسد شرایط نگهداری و حتی بارانِ سیل آسایی که نوروز سال ۹۸  در این منطقه بود، عاملی موثر در رشد سریع‌تر و سرسبزی بیشتر این اثر تاریخی شده است.

 

برج «قابوس»، بنایی با قدمت بیش از ۱۰۰۰ سال است که با ارتفاع ۵۵ متر (ساختمان)، با احتساب بلندی ۱۵ متری تپه که پای بست آن را به ۷۰ متر رسانده، بلندترین برج آجری جهان لقب گرفته است. این برج که در سال ۱۳۹۱ در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شده است، یکی از بی‌نظیرترین یادمان‌های معماری دوره اسلامی است که در سه کیلومتری شهر قدیم جرجان مرکز حکومت آل‌زیار بنا شده است. این برج هر سال، نوروز رکورددار جذب گردشگر در استان گلستان بوده است.

در استان تهران نیز خسارت‌هایی به «پل تاریخی بخش کن» و «پل نمرود» شهرستان فیروز کوه و«پل شاه عباسی» شهر پردیس وراد شد. همچنین  کاروانسرای «امین اباد»، «آتشکده ری»، «دژ رشکان» و بنای «چندین امامزاده» به دلیل شدت بارش‌ها دچار آسیب‌هایی جزیی شدند.

همانطور که گفته شد در سیل ۹۸ بناهای زیادی آسیب دیدند که وعده‌های زیادی هم برای مرمت آن‌ها داده شد، اما با گذشت دو سال هنوز بناهایی در انتظار مرمت هستند. موضوع مهمی که در این باره باید بررسی شود، ارائه راه‌کارهایی برای حفاظت بناهای تاریخی در برابر آسیب ناشی از بلایای طبیعی است، همانطور که در گزارش‌های مربوط به سیل ۹۸ آمده است، خسارت ناشی از سیل، زلزله و … گاهی غیرقابل جبران و پرهزینه است.

 خطر آتش‌سوزی بناهای تاریخی را جدی بگیرید

با وجود احتمالِ وقوع هر کدام از بلایای طبیعی در کشور و در هر زمانی، اما آتش در چند سال اخیر همچنان رتبه‌ی نخستِ تلنگرهایی را دارد که گاهی سببِ خیرِ برگزاری برخی برنامه‌ها و جلساتی می‌شود که از دید همان متولیان و کارشناسان میراثی، کاری تکراری است. اقدامی که  بدون هیچ برنامه‌ریزی و برداشتن قدمی مناسب فقط برگزار می‌شوند، تا شاید روزی به نتیجه‌ای عملی برسند.

اردیبهشت ۹۸  سرای دو دری (ایکی قاپیلی) بازار تبریز در آتش سوخت. این بازار که یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مسقف با معماری شاهکار است که اولین باری نبوده که طعمه آتش شده و سال ۸۸ هم دو روز در آتش سوخت.

بنا بر اعلام معاون وقت میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی  در آتش‌سوزی سال ۸۸ حدود ۱۱۳ مغازه تاریخی در سرای «دو دری» بازار تبریز طعمه آتش شدند که اعتباری بالغ بر ۲۰ میلیارد تومان به این بازار جهانی آسیب وارد کردند.

اما این فقط بازار تبریز نبوده که در طول سال‌های گذشته طعمه حریق شد. پلاسکو، مسجد جامع ساری، بازار تهران، معبد هندوهای بندرعباس و آرامگاه استر و مردخای در زمره، خانه تاریخی «دارویی» در گرگان، «پل سیاه» اهواز، خانه تاریخی «عزیزی» بابل، خانه تاریخی «دریابیگی» در لنگرود و … از دیگر بناهایی هستند که در آتش سوختند.

در حال حاضر بسیاری از بازارهای تاریخی ایران وضعیت ایمنی درستی ندارند. هرکدام به لحاظ مشکلات و نوع بنا و قدمت با چالش‌های جدی دست به گریبان هستند و اگر هرچه سریع‌تر به وضعیت  آن‌ها رسیدگی نشود یک جرقه کوچک می‌تواند اتفاقات جبران‌ناپذیری را در این بافت‌های تاریخی چند صد ساله رقم بزند.

مرغ همسایه غاز!

قربانیان آتش‌سوزی فقط بناهای تاریخی در ایران نیستند، در طول دهه‌های گذشته بناها و مناطق تاریخی زیادی در دنیا بودند که طعمه حریق شدند. برای مثال کلیسای نوتردام کمتر از یک ماه قبل از آتش‌سوزی بازار تبریز دچار حریق شد. اما تفاوتی که بین آن دو بود، توجه و ارزشی که برای نوتردام قائل شدند و بعد از آتش‌سوزی آن از سلبریتی‌ها گرفته تا مردم عادی در ایران و کشورهای دیگر با انتشار عکس‌های یادگاری از این کلیسای تاریخی که آن‌هم در فهرست میراث جهانی ثبت شده، آه از نهادشان درآمد و حتی سرمایه‌گذاران بزرگِ فرانسوی که مالیات‌های معوقه به دولت داشتند، با هزینه‌های نجومی، اعلام کردند که قصد پرداخت بخشی از هزینه‌های بازسازی را دارند.

آتشی که به جان بازار کهنه قم افتاد، کافی نبود؟

باز هم خبر آتش‌سوزی یک بنای تاریخی در قم در تابستان ۹۸ منتشر شد. آتش‌سوزی در انبار چوب و چوب‌بری‌های بازار کهنه قم در بخش کاروانسرای و سرای ملاحسین این بازار، خساراتی به این بخش تاریخی که ثبت ملی نیز شده است وارد کرد.

نیروهای آتش‌نشان پس از ۳ ساعت آتش را خاموش کردند و لکه‌گیری‌ها آغاز شد، در این میان نیروهای شهرداری برای جلوگیری از روشن شدن آتش نهفته زیر چوب‌ها، ایوانِ شان‌نشینِ کاروانسرای ملاحسین را با لودر تخریب کردند تا بتوانند چوب‌هایی که احتمال داشت در آتش بسوزند را به گودال کناری کاروانسرا بریزند.

تصاویری که از این حادثه منتشر شد نشان می‌دهد، آن‌طور که در نمونه‌های مشابه آتش‌سوزی در مسجد جامع ساری، بازار تبریز یا میدان حسن‌آباد آسیب به بدنه‌های تاریخی وارد شد، سرای ملاحسین در بازار کهنه قم، آسیب ندیده بود پس گویا باید خودشان آسیب را کامل‌تر می‌کردند.

در این برهه زمانی اظهار نظرها نشان می‌داد که دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی کشور باید جدّیت بیشتری برای شناسایی خطرهایی که بناهای تاریخی کشور را تهدید می‌کند، داشته باشد در حالی‌که با گذشت دو سال از آن ماجرا بارها خطر آتش‌شوزی جان بناهای تاریخی را تهدید کرده است.

بازار تهران، یک بمب ساعتی

در نشست پنجم از سلسله گفت‌وگوهای «میراث فرهنگی و توسعه شهری» که در مرداد ۹۸ با موضوع «مدیریت بافت تاریخی شهر تهران» برگزار شد، بازار تاریخی تهران ‌و آسیب‌هایی که این بازار از سال‌های گذشته تا امروز با آن مواجه است، مورد بررسی قرار گرفت.

در این نشست بازار تهران را به یک بمب ساعتی در هر لحظه و هر زمان تشبیه کردند و همچنین کارشناسان حاضر خواستند که کاری را برای همیشه و برای ثواب دنیا و آخرت برای بازار تهران انجام دهند.

از سوی دیگر برخی از کارشناسان حاضر در نشست معتقد بودند با توجه به اتفاقات روز تهران، این شهرو  بافت تاریخی‌اش در مسیری با شیب تند و به سمت اشتباهات فراوان در حال حرکت است. حتی یکی از کارشناسان شهرسازی نخست با فریاد درخواست کرد تا میراث فرهنگی به وضعیت آثار تاریخی توجه کند و از سوی دیگر گفت: سازمان میراث فرهنگی در شرایط کنونی وضعیت آثار تاریخی تنها راه حلی که در اختیار دارد، کُشتن خود است.

ارزش و قدمت یک بنا را چگونه می‌سنجید؟

عمارت «نورمهال» یا همان خانه آمریکایی‌ها در اوایل دوره پهلوی ساخته شده است، در ۲ طبقه و با سقفی شیروانی و دارای ستون‌هایی در چهار طرف، نمای هر طبقه است و یکی از خانه باغ‌های زیبای همدان محسوب می‌شود که در تاریخ ۲۷ آبان ۱۳۸۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

خانه آمریکایی‌ها که در انتهای پارک پرواز همدان، با بیش از ۱۰۰ سال قدمت قرار گرفته که هر چند از کاربری این بنای تاریخی در دوران مختلف اطلاعات چندانی در دست نیست اما گفته می‌شود ابتدا به عنوان مکان استقرار پزشکان آمریکایی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

سال ۹۷ در شرایطی که همدان و مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری و مدیریت شهری همدان خود را برای برگزاری جشن همدان ۲۰۱۸ آماده می‌کردند، مجوز ساخت برجی دوقلو در عرصه بنای تاریخی «آمریکایی‌ها» صادر و نخستین اقدامات آن نیز انجام شد.

اما با وجود دستور استاندار برای جلوگیری از ساخت‌وساز، خاکبرداری در باغ «نورمهال» با قطع درخت در این باغ آغاز شد و به نظر می‌رسید مالک بنا عزم خود را برای رسیدن به نتیجه‌ای در این زمینه جزم کرده است.

شش ماه از مطرح شدن نخستین هشدارها درباره وضعیت عمارت تاریخی «نورمهال» و صحبت‌ها، جلسات و قول و قرارها از کمیته امداد به عنوان مالک و شهرداری و میراث‌فرهنگی همدان گذشت و بعد از گذشت آن مدت و خاموش شدن آتشی که قصد داشت از ساخت برج‌های دوقلو در چند متری عمارت نورمهال که با گودبرداری بزرگی همراه بود، جلوگیری کند تا اینکه شهرداری و شورای شهر همدان، اختصاص زمین معوض به کمیته امداد را رد کردند.

حرف و حدیث‌های پیش‌بینی شده برای آغاز کار گودبرداری در چند قدمی «نورمهال» همدان، بالاخره عملی شد و بیل مکانیکی صبح چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ۹۸ زمین عرصه این عمارت تاریخی را زخمی کرد.

این در حالی بود که رئیس شورای اسلامی شهر همدان اعلام کرد که شورا به تنهایی قادر به توقف پروژه محدوده «نورمهال» نیست.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان هم گفت: ساخت و ساز در محدوده نورمهال آسیبی به بنا نمی‌زند اگرچه بهتر بود برای حفظ یکپارچگی این اتفاق رخ ندهد.

 مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) همدان نیز بیان کرد: عمارت نورمهال آنچنان قدمت تاریخی و فرهنگی ندارد و زمانی این مکان محل تجمع معتادها بوده است.

دو خانه تاریخی که ناشناخته ماندند

ماجرا از جایی شروع شد که دو خانم مسن حدود ۲۰ سال قبل مدرسه قدیمی را که در آن درس می‌خواندند، در خیابان لاله‌زار پیدا کردند. اما تا قبل از آن کسی از این مدرسه قاجاری خبری نداشت و این مکان سال‌ها انبار بود.

بنا بر گزارش خبرنگار ایسنا در سال ۹۸ و به گواه مردم محله بعد از تخلیه بنا، قصد تخریب آن را داشتند. این بنای تاریخی‌ که در نقشه «عبدالغفار» که یکی از مهمترین منابع شهری قاجارهاست نیز ثبت شده بود، آنقدر ناشناخته ماند که حتی به ثبت ملی هم نرسید.

همچنین خانه‌ی قدیمی و ارزشمند دیگری در نزدیکی این بناست که متعلق به یکی از پزشکان دوره پهلوی بوده. هر دو بنا سردرهای فوق‌العاده زیبا و شاخصی دارند که شاید برخی از آن‌ها را در کارت پستال‌هایی که در طول دوران مختلف در تهران چاپ شده، دیده باشید.

متأسفانه هنوز بناهای بسیار تاریخی و ارزشمندی در ایران وجود دارند که کسی از آن‌ها خبری ندارد و سرنوشتی همچون این مدرسه قاجاری در انتظارشان است. امید است که میراث فرهنگی با کمک متولیان دیگر در حفظ این آثار تلاش‌های بیشتری کنند.

منبع:ایسنا

اهداف وزارت شدن سازمان میراث فرهنگی و گردشگری محقق شد؟

کارشناسان معتقدند دلیل وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی به رغم برخی مخالفتها این بود که از حیاط خلوت دولتها خارج شود و راس آن به مجلس پاسخگو باشد، اما تحقق این مهم با نقطه مطلوب فاصله دارد.

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ در نخستین جلسه از سلسله میزگردهای کارشناسی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با عنوان بررسی ساختار اداری وزارتخانه مربوطه، کارشناسان میراث فرهنگی که در حوزه ایجاد ساختار مناسب برای این وزارتخانه از سال‌ها قبل تلاش کرده بودند گفتند که به دلیل کارکرد تخصصی میراث فرهنگی، این مقوله باید یک سازمان مجزا داشته باشد.

در این نشست جلیل گلشن و محمد عبدالعلی پور به همراه رضا دبیری نژاد و محسن امامی از پیشکسوتان و کارشناسان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری و امید غنمی، مدیرکل حقوقی اسبق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وقت نظرات خود را درباره راهکارهای نجات این وزارت ارائه کردند.

برخی از این افراد در خبرگزاری مهر حضور یافتند و برخی دیگر نیز به دلیل شرایط کرونایی کشور، ترجیح دادند به صورت مجازی در این نشست همراه باشند.

در بخش دوم این جلسه کارشناسان متفق القول بیان کردند که بدنه وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری بیش از حد فربه شده و باید برای اینکه این وزارتخانه بتواند به مأموریت‌های خود برسد، چابک سازی شود. همچنین ساختار خرد و کلان وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری باید نسبت به شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه باز تعریف و جایگاه آن در دولت سیزدهم مشخص شود.

رضا دبیری نژاد، کارشناس موزه داری در این نشست گفت: حوزه میراث فرهنگی از دهه ۶۰ تاکنون چه قبل از ادغام و چه بعد از ادغام مدام در حال تغییر بوده و این تغییرات نشان دهنده بلاتکلیفی وزارتخانه فعلی است و اینکه مشخص نیست قرار است چه خروجی گرفته شود.

او با اشاره به اینکه سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به جای ادغام به هم وصله شدند، گفت: از نظر من ادغام یعنی همپوشانی و باید ارزیابی کرد که این سه حوزه ادغام شده‌اند یا نه و چه بخش‌هایی با یکدیگر همپوشانی دارند و کدام بخش‌ها حوزه‌های مشترک را پوشش می‌دهند، متأسفانه از سال ۱۳۸۴ که صنایع دستی نیز به گردشگری و میراث فرهنگی اضافه شد، همه چیز بی تصویر و بی هویت جلو رفت و هنوز نمی‌دانیم مأموریت چیست.

رئیس موزه ملک تاکید کرد که اگر قرار باشد ساختار مستقل سازمانی وجود داشته باشد کتابخانه ملی ایران که محل نگهداری میراث مکتوب است به ماهیت معاونت میراث فرهنگی نزدیک تر است. او ادامه داد: از سال ۱۳۸۲ تاکنون ۱۲ رئیس سازمان و وزیر عوض شده و این یعنی در کمتر از یک و نیم سال مدیریت تغییر کرده و هیچ دستاوردی جز بی سامانی نداشته است. حتی اولین رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که قرار بود بنیان این ادغام را بگذارد، فرصتی پیدا نکرد که بخواهد ادغامی صورت دهد.

دبیری نژاد معتقد است که بیشترین مشکل در ساختار خرد این وزارتخانه است. او گفت: وزارتخانه به شدت فربه شده، نیروی انسانی بیشتر از چارت سازمانی است از طرف دیگر بخش‌هایی هم وجود دارند که بدون ساختار سازمانی فربه شده‌اند. موزه استانی و بزرگ منطقه‌ای و حمام موزه و غیره افتتاح می‌شود بدون اینکه پست سازمانی و ساختار داشته و برای نیروهای آن پیش بینی شده باشد. مگر می‌شود افتتاح کرد بدون زیرساخت؟ همان ساختار ناقص هم دست کاری شده چون بخش‌های ستادی خیلی فربه و در بخش‌های خدماتی، پست‌ها خالی شده‌اند و در ازای آنها، پست‌های ستادی را افزایش داده‌اند. با این فربه شدن ستاد، سطوح کیفی ارزشمند تقلیل پیدا کرده‌اند.

این موزه دار که سال‌ها در کاخ نیاوران کار کرده است در ادامه به قوانینی اشاره کرد که هنوز محقق نشده‌اند و گفت: مگر قرار نبود همه موزه‌ها هیأت امنایی اداره شود؟ چرا محقق نشد؟ در حالی که هیأت امنایی شدن، راهکار قانونی برای ایجاد ساختار بود. در نمونه دیگر، الان به نسبت این همه پایگاه میراث ملی و جهانی که در سراسر کشور وجود دارد، ماهیت ساختاری چیست؟ ما به ازای ایجاد پایگاه‌ها برای آنها ایجاد وظیفه نکردیم، تنها یک رقابت درون سازمانی بود برای ایجاد پایگاه در شهرهای مختلف. مثلاً می‌گوئیم چرا مدیرکل موزه‌های کشور نقشی در عزل و نصب مدیران موزه‌ها ندارد؟ پاسخ ساده است، چون توان و جایگاه قدرتمندی ندارد. از طرفی بخش‌های میراث فرهنگی نه تنها وظایف درون سازمانی دارند بلکه نقش ستادی و جریان سازی در خارج از سازمان خودشان نیز دارند. برای نمونه در سطح کشور ۶۰۰ موزه وجود دارد که تنها ۱۵۰ موزه آن متعلق به وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری است و باید اداره کل موزه‌ها برای همه موزه‌های کشور قانونگذاری کند اما حاضر به صدور و ابلاغ چنین آئین نامه‌ای که قابل بازنگری هم باشد، نیست وقتی موزه‌ها فاقد متر و معیار باشد سلیقه اعمال می‌شود.

دبیری نژاد در ادامه تاکید کرد که دولت برای ادامه راه باید وظایف این وزارتخانه را دوباره بررسی کند. او توضیح داد: میراث فرهنگی حق تصدی گری و حاکمیتی دولت است که باید در برابر اموال منقول و غیرمنقول پاسخگو و مجری باشد و عمل کند و اگر نتوانست با سایر ارگان‌ها مشارکت داشته باشد. اما در حوزه گردشگری قرار نیست دولت منفعت مالی ببرد بلکه قرار است بسترساز و فراهم کننده تسهیلات باشد. در صنایع دستی هم دولت تولید کننده نیست و حمایت کننده است. حال چطور ممکن است یک بخش حمایتی با دو بخش زیرساختی و مالکیتی ادغام شود و از آنها توقع یک ساختار را داشت؟

از دهه ۶۰ به مرور مفهوم میراث فرهنگی بزرگ شد

به گفته این کارشناس موزه داری، بحران از زمانی آغاز شد که مفاهیم تعریف نشدند. او گفت: از دهه ۶۰ به مرور مفهوم میراث فرهنگی بزرگ شد. زمانی اگر از میراث فرهنگی صحبت می‌کردیم منظورمان چند محوطه باستان شناسی، موزه و شیء بود اما الان مفاهیمی چون میراث طبیعی، صنعتی، معنوی و ناملموس به آن اضافه شده که ساختاری برای توسعه آن، ساماندهی نشده است. باید نخست وظیفه را تعریف کرد بعد ساختار، قوانین و شکل و شمایل کار را تعریف کرد و این اتفاق یک بار برای همیشه باید رخ دهد. باید بر اساس تغییر شرایط اجتماعی و سیاسی مفاهیم و کاربردهای آن را بازتعریف کنیم. از طرفی باید نسبت وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری را در کل کابینه دولت سیزدهم ارزیابی کرد که در کجاست و قرار است چه خروجی داشته باشد. گفتمان غالب چیست و چطور می‌توان به آن رسید.

رئیس موزه ملک تاکید کرد که باید در این وزارتخانه تقابل بین بخشی وجود داشته باشد نه سهم خواهی و سیستم و ساختار تعیین کند که چه کسی چه راهی را باید طی کند نه افراد. او درخواست کرد که در یک کار ضربتی یک ساله یا ۶ ماهه کارگروهی تعیین و یک بار برای همیشه این تجربه‌ها بازنگری شود تا بتوان برنامه راهبردی و تعریف بین بخشی داشت. دبیری نژاد گفت: در حال حاضر ارتباط با بدنه کارشناسی و سطح جامعه همخوان نیست و نگاه‌ها تک بعدی شده است. در حال حاضر در مأموریت‌ها خلل ایجاد شده، باید تعاریف میراث و کاربردهایش را تبیین و ملموس کنیم. نقش هویتی کارکرد اجتماعی میراث فرهنگی چیست که براساس آن سیاستگذاری کرد و مدیران کلان بتوانند آن مفهوم را درک کنند. از طرفی گردشگری هم به تنهایی نمی‌تواند کاری جلو ببرد بلکه باید سایر دستگاه‌ها نیز به کمک آیند. وزارت راه، وزارت کشور، وزارت امور خارجه نیز باید همراه شوند وگرنه گردشگری هیچ نقش و جایگاهی در کشور نخواهد داشت. مجلس هم باید همراه شود و باید از بچه‌ای که متولد کرده صیانت و مراقبت کند تا بزرگ شود و به بلوغ برسد. باید نگاه خاصی به این وزارتخانه داشت تا بتواند به ماموریت‌هایش برسد.

لزوم احیای کانون ملی هماهنگی گردشگری

سید محسن امامی یکی از کسانی است که با ادغام دو سازمان میراث فرهنگی و ایرانگردی و جهانگردی با هم موافق است و خود یکی از بانیان و مطرح کنندگان این ادغام بوده است. او نیز دلایل ادغام و همینطور تبدیل سازمان به وزارتخانه را سیاسی عنوان کرد نه کارشناسی و علمی و گفت: در اواخر دهه ۷۰ خورشیدی، تحولات خوبی در زمینه تعامل و ایجاد ارتباط با دنیا ایجاد شد و میراث فرهنگی و گردشگری ابزار خوبی برای رساندن پیام گفتگوی تمدن‌ها و نشان دادن واقعیت ایران به گوش جهانیان بود. از طرف مردم دنیا و ایران هم استقبال و گردشگری به سبد خانوارها اضافه شد و اهمیت میراث فرهنگی بالا رفت. طبیعی هم بود چرا که تا قبل از این زمان، جنگ و سازندگی بود و کسی به این مقولات توجهی نمی‌کرد. این اتفاقات که رخ داد، مسئولان احساس کردند که وظایف سنگینی بر عهده شأن است و در قالب معاونت یک وزارتخانه یا سازمان کوچک نمی‌توانند آن را اجرا کنند. کارشناسان چه در درون این سازمان‌ها و چه خارج از آنکه روی برنامه ملی گردشگری از طرف سازمان ملل کار می‌کردند، پیشنهاد دادند جایگاه این صنعت در حاکمیت ارتقا پیدا کند.

این کارشناس باسابقه گردشگری در ادامه گفت: از این ادغام دفاع می‌کنم به دلیل اینکه قرار بود جایگاه گردشگری و میراث ارتقا پیدا کند. ما بسیار بررسی و مطالعه تطبیقی کردیم در دنیا و ایران که چطور می‌توان این دو مقوله را ارتقا داد.

این استاد دانشگاه به روی کار آمدن دولت نهم و برهم خوردن معادلات اشاره کرد و گفت: میراث فرهنگی را با جابجایی‌ها و انتقال به شهرستان از هم پاشیدند و بخش‌های کارشناسی را از آن منفک کردند وکارشناسان را فراری دادند. همینطور سازمان صنایع دستی را هم با مصوبه شورای عالی اداری از وزارت صنایع جدا و به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اضافه کردند. اما این ادغام بدون مطالعه و ناگهانی صورت گرفت.

امامی در ادامه به غیرکارشناسی و فربه شدن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در زمان دولت محمود احمدی نژاد اشاره کرد و گفت: در این دوران نیروهای غیرمتخصص و غیرکارآمدی وارد سازمان شدند، این اتفاق سبب شد سازمان بزرگ شود تا جایی که بودجه سنوات آن کفاف بودجه جاری را نمی‌دهد، در این صورت چه انتظاری برای بخش‌های پژوهشی است؟

معاون نظارت، امور بین‌الملل و بازاریابی سازمان ایرانگردی و جهانگردی وقت معتقد است که کوچک و چابک سازی از اولویت‌های اصلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور باید باشد و حتی نقش‌های اجرایی را نیز واگذار کند. او گفت: این وزارتخانه باید سیاستگذاری و حمایت کند و در جاهایی هم نظارت داشته باشد. صدور بخشنامه‌های زیاد در بخش گردشگری در عمل بستن دست و پای بخش خصوصی است.

به عقیده او تنها دلیل وزارتخانه شدن این سازمان با وجود مخالفت همه کارشناسان تنها این بود که در تسلط مجلس باشد و رئیس جمهور نتواند مسیر و مسئولان آن را انتخاب کند، در حالی که کارکرد این سازمان بالاتر از وزارتخانه است. مثل سازمان محیط زیست که قدرتش از همه وزارتخانه‌ها بیشتر است.

دبیر سابق کانون ملی هماهنگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری معتقد است که احیای کانون ملی هماهنگی گردشگری می‌تواند راهکار مهمی باشد چرا که قانون دارد و مصوبات آن حکم مصوبات هیأت وزیران است. اما از سوی مدیران گردشگری وزارتخانه مورد بی توجهی قرار گرفت چرا که تصورمی کردند قدرت آنها زیر سوال می‌رود.

این کارشناس گردشگری دو راه را برای برون رفت از وضعیت پیچیده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیشنهاد داد و گفت: راه نخست این است که قوانین اصلاح و سه سازمان مستقل زیر نظر یک وزارتخانه واحد تشکیل شود که هرکدام رئیس، تشکیلات و ساختار مجزا و عملکرد مستقل خودش را داشته باشد و راه دوم این است که سرانجام این ادغام را عملیاتی کنیم. در چارت تشکیلاتی که من نوشتم نه از میراث نه از گردشگری و نه از صنایع دستی به عنوان معاونت یاد شده بود. چند معاونت مشترک بود برای همه، مثل معاونت پژوهش، معاونت توسعه و پشتیبانی و معاونت تبلیغات و بازاریابی.

او در پیشنهاد به کسانی که وزارتخانه میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری را اداره می‌کنند، گفت: باید اول خودشان موضوع را بشناسند، اگر قرار است تحولی ایجاد کنند. میراث فرهنگی بخش ماندگاری است که اگر ضربه بخورد قابل جبران نیست و کاملاً شکننده و حساس است ما اگر نگاه ملی داریم باید به حفظ میراث فرهنگی و به دنبال آن توسعه گردشگری کمک کنیم. این وزارتخانه هم از قالب مجری باید خارج و سیاستگذار شود.چابک سازی کند و جنبه حمایتی داشته باشد. باید به یک زبان مشترک برای مفاهمه رسید، شاید برای مدیران فعلی اجماع و تعریف ملی اکنونی برسیم. گفتگوی بین بخشی باید وجود داشته باشد همینطور امکان گفتگو و جمع کردن اندیشه‌ها و جدا از تعاریف جهانی باید به یک تعریف بومی و زیر تعریف‌های آن رسید تا بتوان به راهکار دست پیدا کرد.

مشاور اسبق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور از اهمیت صنایع دستی نیز گفت و یادآور شد: در ایران ۱۰ میلیون نفر از راه صنایع دستی ارتزاق می‌کنند و دو و نیم میلیون نفر به صنایع دستی اشتغال دارند. اما گردش مالی زیادی در آن اتفاق نیفتاده است و نیاز به سیاست گذاری کلان دارد.

او همچنین با افزایش بودجه در وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری مخالف است چرا که می‌گوید بودجه زیاد یعنی استخدام نیروهای بیشتر. امامی گفت: اگر می‌خواهند گردشگری رونق گیرد، بودجه این وزارتخانه را به وزارت‌های مرتبط دیگر چون مسکن و شهرسازی و وزارت کشور و غیره اختصاص دهند اما با نظر وزیر میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری هزینه شود.

منبع:خبرگزاری مهر