مسجد شیخ لطف‌الله؛ میراث فرهنگی جای آزمون و خطا نیست

استان اصفهان با بیشترین بناهای ثبت ملی و جهانی در ایران همچنین بیشترین صنایع‌دستی ثبتی در جهان منحصربه‌فرد است. استانی که پاشنه درب گردشگری کشور روی آن می‌چرخد و در رأس مثلث گردشگری ایران جا دارد. این استان از نظر شرایط میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شرایط ویژه‌ای دارد و یکی از اصلی‌ترین برندهای ایران در سطح جهانی محسوب می‌شود.

اما در روی دیگر سکه، تمام این افتخارات و تعدد آثار تاریخی و هنری صنایع دستی و محورهای گردشگری خود باعث ایجاد بحران‌های بزرگی شده است. همه‌گیری ویروس کرونا کمر گردشگری و فعالان آن را شکسته، تحریم‌ها و روند کند صادرات ده‌ها هزار هنرمند صنایع دستی اصفهان را به زانو درآورده و انبوهی از تخریب‌ها و پروژه‌های مرمتی بر زمین مانده و ناتمام امان بناهای تاریخی را بریده است.

این شرایط در سال‌های گذشته اصفهان را به سمت یک بحران پیش برده و حجم زیادی از کارهای انجام نشده بر دوش مدیران حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این استان مانده است. شاید به همین دلیل بود که فعالان و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی و گردشگری استان در انتخاب مدیرکل جدید میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان حساسیت بسیاری به خرج دادند.

حساسیتی که نمایندگان مجلس، مدیران عالی وزارت میراث فرهنگی و مدیران عالی استان اصفهان هم کشیده شد و در نهایت «علیرضا ایزدی» در هفتم دی‌ماه سال جاری بر صندلی مدیرکلی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان تکیه زد تا این اداره پس از گذشت حدود شش ماه از فوت مرحوم فریدون الهیاری صاحب مدیرکل شود.

مدیرکل جدید اصفهان، همدانی است و با کوله‌باری تجربه به این استان آمده است، او علاوه بر مدیرکلی حکم مشاور وزیر نیز دارد تا با اختیارات بیشتری به وضعیت اصفهان رسیدگی کند. گفت‌وگو با علیرضا ایزدی به شرح زیر است:

شرایط اصفهان شرایط خوبی است، اما باید تغییر نگاه داشته و رویه مناسبی را برای این سه حوزه تعریف کرد. در حوزه سرمایه‌گذاری نیاز به تغییرات جدی وجود دارد و باید جواب‌گو سلایق مختلف بود. همچنین در حوزه معرفی و بازاریابی مقاصد در اصفهان و به ویژه شهرستان‌ها باید کار جدی صورت گیرد و معرفی مقاصد جدید در دستور کار باشد.

در حوزه میراث باید نگاه تخصصی را حاکم کرد و از برداشت سلیقه‌ای دست برداشت و واقعیت‌ها را دید. در حوزه صنایع دستی در بخش بازاریابی خوب عمل نشده و باید تغییر نگاه و تلاش بهتری صورت گیرد. تعاملات با دستگاه‌های مختلف باید افزایش یابد و برای مثال نمایشگاه بین‌المللی اصفهان یک ظرفیت ویژه است و مسئولان آن نیز راغب به همکاری هستند. به طور کلی در حوزه تعامل با دستگاه‌ها دچار مشکل هستیم.

در چند هفته‌ای که مسئولیت مدیرکلی اداره‌کل میراث فرهنگی را بر عهده گرفتم، چندین جلسه با بخش‌های مختلف شهرداری داشتیم و در نهایت منتج به آغاز کار ثبت محور تاریخی فرهنگی اصفهان شد. این کار باید حداقل ۲۰ سال پیش صورت می‌گرفت. این ثبت نگاه تخصصی را حاکم و برندسازی می‌کند. در شهرداری رغبت برای انجام این کار وجود دارد و با همکاری مجموعه وزارتخانه روند ثبت این محور افزایش پیدا می‌کند. این موضوعات نیازمند تعامل و حاکمیت نگاه تخصصی به موضوعات است.

این محور شامل بخش‌هایی از جلفا تا مسجد جامع عتیق است، این محور با داشته‌های فراوان از بافت‌های تاریخی که پیش‌تر ثبت شده‌اند، قوی‌تر بوده و می‌تواند یک مقصد بسیار خوب برای گردشگران باشد. ثبت این محور تاریخی هم‌زمان با ثبت جهانی میدان نقش جهان مطرح شد، اما بعدها رها شد و به سرانجامی نرسید.

در تمام نشست‌ها تاکید کردم که همه دستگاه‌ها باید واحد و به یک سمت و سو عمل کنند. عملکرد جزیره‌ای که بعضاً در برخی بخش‌های حاکم بود به هیچ وجه نگاه توسعه‌گرا و توسعه محور نیست. ما دنبال منیت نیستیم، بلکه به دنبال کار دسته جمعی و ایجاد ریسمانی برای همه هستیم. باید هم‌نظر و متفق‌القول عمل کرد.

به عنوان مثال در خلق برند گردشگری استان در دانشگاه، اتاق بازرگانی و اداره میراث فرهنگی کارهایی انجام شده، در صورتی که این فرصت‌سوزی‌ها معنا ندارد. اتاق بازرگانی ۵۰۰ میلیون برای این برند هزینه کرده و ما هم به هر نتیجه‌ای تخصصی برسند قبول داریم. در نگاه توسعه مدیریتی به هیچ وجه دنبال عملکرد جزیره‌ای نیستیم و اعتقادی به آن ندارم.

تمام مجموعه‌ها و ارگان‌های فعال در بخش‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باید در کنار هم قرار بگیرند و با یک تقسیم کار هم‌راستا و همسو عمل کرد. ما آمادگی این را داریم که با محوریت توسعه پایدار استان و شهرستان اصفهان اقداماتی که انجام دهیم که همه دستگاه‌ها تأثیرگذار باشند. هدف ما رسیدن به آن توسعه است، در این راه مشکلات و معضلاتی وجود دارد که به خوبی همه بر آن واقف هستند.

راه‌مان را باید مشخص کنیم و در ابتدا باید از عملکرد جزیره‌ای فاصله گرفت و هدف جدیدی را مشخص و در آن راستا عمل کرد. مدیریت عالی استان و مجموعه‌هایی از جمله شهرداری نگاه وحدت آفرین دارند و این موضوع می‌تواند ما را پیش ببرد و اتفاقات خوبی را رقم بزند.

مسجد شیخ لطف‌الله اولویت درجه یک مرمتی ما است، از مجموعه میدان نقش جهان به راحتی نمی‌گذریم. باید نگاه تخصصی را بر روند انجام این کار حاکم کنیم، کارهای برنامه‌ریزی، آسیب‌شناسی و غیره درباره موضوع مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله انجام شده و در اولین فرصت انتخاب پیمانکار صورت می‌گیرد.

پیمان‌کار باید اهل فن باشد تا دچار ریسک آزمون و خطایی نشویم، بنایی مانند مسجد شیخ لطف‌الله بنایی نیست که امکان آزمون و خطا به ما بدهد. باید در مسیر قانونی و منطقی بهترین پیمانکار را برای مرمت این بنا انتخاب کنیم.