نوروزگاه، رویدادی فرهنگی برای معرفی میراث ناملموس نوروز
پیش از آن در تاریخ هشتم مهر ۱۳۸۸خورشیدی، نوروز توسط سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد، به‌عنوان میراث غیرملموس جهانی، به ثبت جهانی رسیده بود. در هفتم فروردین ۱۳۸۹ نخستین دوره جشن جهانی نوروز در تهران برگزار شد و این شهر به‌عنوان «دبیرخانه نوروز» شناخته شد.
نوروز یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های فرهنگی ماست که گستره وسیع جغرافیایی را خارج از مرزهای ایران شامل می‌شود و یک منطقه وسیع فرهنگی – اجتماعی را در بر می‌گیرد. سازمان یونسکو، نوروز را به‌عنوان میراث جهانی به ثبت رسانده و به‌عنوان میراث معنوی بشر به شمار می‌آورد.
نوروز ماهیتی پویا داشته و هنوز به این روال به حیات خود ادامه می‌دهد. در واقع همین ماهیت ذاتی نوروز است که رمز حیات آن تا به امروز بوده است.
نوروز از گذشته‌هایی که نمی‌توان برایش زمان مشخصی را متصور شد تا به امروز، فراز و نشیب‌های زیادی را در مسیرِ خود تجربه کرده است، این جریان‌ها گاه در مسیر تقویت آیین جهانی «نوروز» و گاه به قصد خشکاندن آن تلاش کرده‌اند، اما خوشبختانه شاهد هستیم که این آئین جهانی همچنان به حیات خود ادامه داده و حتی توسعه و گسترش نیز پیدا کرده است.
نوروزگاه
نوروزگاه، میدانگاه و یا جایگاه ویژه‌ای است که مردم آسیا میانه، جشن‌ها و آیین‌های نوروزی خود را در آن برگزار می‌کنند.
نام «نوروزگاه» اقتباس از بهار گاه قوم بلوچ و نوروزگاه حوزه شمال شرق ایران گرفته شده. «نوروزگاه شهر دوشنبه» پایتخت تاجیکستان از بزرگ‌ترین نوروزگاه‌های آسیا میانه است.
«نوروزگاه» را نه می‌توان جشنواره خواند و نه گردهمائی و یا کاروان شادی، بلکه نوروزگاه یک رویداد فرهنگی است که در آن به معرفی آیین‌های کهن اقوام مختلف پرداخته می‌شود. آئینی که امروز جهانی است و به‌واسطه‌ی همین جهانی بودنش تلاش می‌کند آداب‌ورسوم بین اجتماع مردم بازشناسانده شود. در این میان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، فراهم‌کننده‌ی بستر اجرای این رویدادِ است.
در نخستین سال و در نوروز ۱۳۹۵، برگزاری این آئین در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، خوزستان، کردستان، آذربایجان شرقی، گیلان، گلستان، خراسان رضوی، کرمان، فارس، اصفهان و تهران که به واسطه‌ی شرایط اقلیمی و قومیتی انتخاب شدند باهدف معرفی آیین‌ها و مراسم نوروزی در نقاط مختلف کشور به‌عنوان وارثان این آیین‌ها و به‌عنوان یک رویداد فرهنگی بود.
اهداف برگزاری رویداد فرهنگی نوروزگاه
نوروزگاه در تداوم فرهنگ نوروز تأثیر دارد، نوروزگاه در حقیقت رویدادی فرهنگی است که به آگاهی افزایی در حوزه داشته‌های فرهنگی نوروز منجر می‌شود.
در همین راستا نکاتی چند در خصوص شاخصه‌های اجتماعی ناشی از برگزاری نوروزگاه ارائه می‌شود:
– آیین ملی «نوروزگاه» برای شناسایی، پاسداری، احیاء و ترویج مصادیق میراث ناملموس مرتبط با نوروز است.
– این جشن ویژه نوروز و موسوم به نوروزگاه چند سالی است با استقبال مسافران نوروزی، گردشگران و بازدیدکنندگان مواجه شده و ایام عید نوروز را بارنگ و بویی از سنت‌های کهن و اصیل پیشینیان درآمیخته است.
– اجرای آیین‌های سنتی و بومی و محلی از جمله موسیقی محلی و بازی‌های محلی ویژه نوروز از مهمترین بخش‌های جشن نوروزگاه در مناطق مختلف ایران است و با الهام از عناصر و مولفه‌های فرهنگ عمومی و باورهای بومی مناطق و منطبق بر آداب و سنن چهارگوشه کشور اجرا می‌شود.
– همچنین در کنار نوروزگاه‌ها نمایشگاهی از آثار صنایع‌دستی مردم شهرها و یا جشنواره‌ای از غذاهای بومی منطقه برپا می‌شود.
– اجرای برنامه‌های ویژه فرهنگی و جشن‌های نوروزگاه موجب توسعه صنعت گردشگری و معرفی بیش‌ازپیش ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی شهرها می‌شود.
– نوروزگاه‌ها به معرفی آثار تاریخی و فرهنگی و جاذبه‌های گردشگری استان و حفظ سنن و آداب و فرهنگ مردم استان و انتقال آن به نسل‌های بعدی منجر می‌شود.
– با برگزاری این رویداد بزرگ فرهنگی که با همت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برنامه ریزی شده است، فلسفه پیدایش و چگونگی برگزاری این رویداد بزرگ که ریشه در اعتقادات و فرهنگ و تمدن کهن ایرانی دارد را به مردم شهر از یکسو و سپس به گردشگران یادآوری می‌کنیم، تا نسل‌های آینده ایرانی آن‌هم در سده بیست و یکم بیش از گذشته با سنت‌های کهن و اصیل خود آشنا شوند.
– در این رویداد فرهنگی تلاش شده تا رابطه مستقیمی میان حضور گسترده مردم در اجتماع هم‌زمان با ایام شب عید و مراسم‌های نوروزگاه برقرار شود.
– طرح ملی نوروزگاه محفلی مناسب برای حفظ و احیای فرهنگ کهن و شناسایی خرده فرهنگ‌ها در رابطه با جشن نوروز و معرفی این آیین‌ها به شمار می‌رود.
– یادآوری سنت‌های نوروزی برای نسل جدید، علاوه بر تقویت فرهنگ بومی، مانع از جذب نوجوانان و جوانان به فرهنگ‌های بیگانه خواهد شد.
– حفظ میراث ناملموس مرتبط با نوروزی از جمله اهداف برگزاری رویداد نوروزگاه است.
در این بخش به نکاتی چند در رابطه با پیامدهای اقتصادی نوروزگاه پرداخته می‌شود
توریسم فرهنگی یکی از راه‌های جذب گردشگر است که بازدهی فوق‌العاده‌ای به دنبال دارد و می‌تواند کمک در اقتصاد ملی باشد و چه فرهنگی از نوروز زیباتر، بهتر، لطیف‌تر و جذاب‌تر که دارای ابعاد ویژه انسانی و معنوی است.
نوروز در شعر، هنر و صنعت ما تجلی پیدا کرده که با شناسایی درست آن، می‌تواند به‌عنوان یک جاذبه مهم گردشگری کاربرد داشته باشد و موجب ایجاد درآمد، رونق اقتصادی، اشتغال‌زایی، توسعه و ارتقای کیفی شهرها و زیرساخت‌ها مانند هتل‌ها، سامانه حمل‌ونقل عمومی، مراکز تفریحی و خدمات سفر شود.
ایجاد بازارچه‌های نوروزی صنایع‌دستی در کنار نوروزگاه‌ها باعث می‌شود تا مردم از همه شئون نوروز بهره‌مند شوند.
پیامدهای مثبت نوروزگاه در سطح بین‌الملل
بی‌شک نوروزگاه‌ها همان‌گونه که در ساختار اجتماعی و اقتصادی ایران نقش دارد، دارای نقش مهمی نیز در سطح بین‌المللی است، زیرا از یکسو نوروز ثبت جهانی شده و از سوی دیگر ایام نوروز محمل مناسبی برای حضور گردشگران خارجی در مناطق مختلف ایران است، لذا برگزاری نوروزگاه‌ها از نظر بین‌المللی نیز دارای مزایای مثبتی است که به شرح زیر به آن پرداخته می‌شود:
– ارتقای سطح فرهنگی و کسب وجهه بین‌المللی برای ایران
– تسریع در مبادلات فرهنگی گردشگران داخلی و خارجی در ایام نوروز
امید می‌رود که با تداوم کمی و کیفی رویدادهای نوروزگاه، به‌ویژه در جهان پسا کرونا شاهد برگزاری سفرهای نوروزی همراه با استانداردهای صنعت گردشگری و گسترش آگاهی هموطنان از شاخصه‌های فرهنگ کهن نوروزی در ایام سفرهای نوروزی باشیم.