گردشگری، زمین و توسعه پایدار
محیط گردشگری مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، کاربری‌ها و انسانهاست، گاهی حتی هدف از گردشگری تجربه محیط است. ازآن‌رو که گردشگری متکی بر جاذبه‌ها و منابعی است که به محیط طبیعی و میراث تاریخی و الگوهای فرهنگی مناطق مربوط می‌شود.
توسعه گردشگری منطقه ضمن اینکه فرصت‌های فراوانی را با خود به همراه می‌آورد، در صورت نبود برنامه‌ریزی و کنترل تهدیدهای جدی را به محیط تحمیل خواهد کرد.
در صورت برنامه‌ریزی با رویکرد توسعه پایدار، گردشگری قادر است منافع مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، محیطی و سیاسی را ایجاد و نقش قابل‌توجهی را در توسعه ایفا کند لذا درک صحیح از توسعه پایدار، شاخص‌ها و الگوهای آن و آثار گردشگری بر این روند در منطقه اهمیت بسزایی دارد.
برنامه‌ریزی کاربری زمین
برنامه‌ریزی برای زمین به‌عنوان اصلی‌ترین عنصر محیط و اساسی‌ترین رکن یک سکونتگاه، ازآن‌رو که زمینه‌ساز حیاتی توأم با سلامت، آسایش و رضایت ساکنان است حایز اهمیت شایانی است.
امروزه باتوجه به نیازهای متنوع و رو به گسترش مردم برای گذران اوقات فراغت، گردشگری با طیف گسترده آثار محیطی و کالبدی و انبوهی از تأسیسات وابسته، سهم بسزایی در الگوی برنامه‌ریزی زمین سکونتگاه‌ها ایفا می‌کند.
برنامه‌ریزی کاربری زمین، فقط تعیین نحوه استفاده تولیدی و مادی از زمین نیست، بلکه فرایندی است که با ساماندهی فضا و کیفیت محیط مربوط می‌شود. از این نظر، ساماندهی فضا، علاوه بر تأمین نیازهای عملکردی می‌باید به اهداف کیفی انسانی مثل ادراک زیبایی، احساسات هویت فضایی و احساس تعلق به محیط نیز پاسخ گوید. چراکه در نهایت، این‌گونه عوامل هستند که زمینه آسایش و رضایت ساکنان را فراهم می‌سازند. باتوجه به این اولویت‌ها تأمین مناطق فراغتی و تفریحی در برنامه‌ریزی کاربری زمین اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.
منظور از مطالعه کاربری زمین، تهیه اطلاعات اساسی درباره ویژگی‌های زمین و فعالیت‌های مختلفی که در آن صورت می‌پذیرد، است. در مطالعات کاربری زمین به نحوه استفاده از زمین و پراکندگی انواع فعالیت‌های شهری مانند مسکونی، تجاری، درمانی، راه‌ها و معابر، آموزشی و مانند آن‌ها بررسی می‌شود و مشخص می‌شود هر یک از فعالیت‌ها در چه مساحتی و به چه صورتی پراکنده شده است و رابطه آن‌ها با یکدیگر چیست و تا چه حد و اندازه دارای یک ارتباط منطقی و کارا هستند.
کاربری‌های مرتبط با گردشگری
گردشگری با طیف گسترده‌ای از آثار زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی از جمله عوامل اثرگذار بر الگوی کاربری زمین است که بسته به توان منطقه در جذب گردشگر و همچنین نوع، حجم و اشکال گردشگری، شدت و کیفیت این اثرگذاری تغییر می‌یابد.
نمود کالبدی فعالیت‌های گردشگری در کاربری زمین به شرح زیر منعکس می‌شود: اقامتگاه‌ها، حمل‌ونقل، مکان‌های تفریحی، فرهنگی و ورزشی، خدمات پشتیبان گردشگری.
معیارهای استقرار کاربری توریستی
با توجه به طیف گسترده کاربری‌های مرتبط با گردشگری، معیارهای زیر برای تشخیص محل بهینه مکان‌یابی و استقرار کاربری‌های توریستی قابل ارائه است.
سازگاری، تناسب کاربری زمین و موقعیت استقرار که در واقع با رعایت این معیار استقرار متناسب کاربری و موقعیت مکانی مورد ملاحظه قرار می‌گیرد به این معنا که آیا جای کاربری توریستی مناسب است و تناسبی بین عملکرد آن کاربری با موقعیت زمینی‌اش وجود دارد یا خیر؟ به طور مثال استقرار یک هتل دوستاره موقعیت مکانی خاصی را طلب می‌کند و احداث رستوران و مرکز همایش‌های بین‌المللی نیازمند موقعیت مکانی دیگری است.
هم‌جواری، نحوه ترکیب، هم‌نشینی و آرایش کاربری‌های مجاور که اشاره به میزان تناسب کاربری‌ها با یکدیگر دارد. کاربری توریستی بیش از هر چیز باید در مسیر یا در جوار جاذبه‌های گردشگری استقرار یابد.
در استقرار یک کاربری توریستی باید از هم‌جواری این کاربری با کاربری‌های شلوغ و آلاینده نظیر صنایع مزاحم، کارگاه‌ها، کشتارگاه‌ها، گورستان‌ها و کاربری‌های نظامی پرهیز کرد. کاربری‌هایی نظیر کاربری خدمات شهری و تجاری، مسکونی، فضای سبز از حسن هم‌جواری با کاربری توریستی برخوردارند.
آسایش، راحتی استفاده و بهره‌برداری باتوجه‌به عواملی نظیر فاصله و زمان، آسایش را تعریف می‌کند. این معیار به‌سهولت دسترسی به کاربری توجه دارد. دسترسی به شبکه‌های ارتباطی، تأسیسات زیربنایی نظیر آب، روشنایی، تلفن و پوشش اینترنت و گاز طبیعی، دسترسی به تأسیسات عمومی نظیر مراکز مذهبی و فرهنگی تأسیسات ورزشی، پارک‌ها و فضای سبز، سینماها و تئاترها و جایگاه‌های عرضه سوخت در تأمین آسایش گردشگران نقش مهمی ایفا می‌کنند.
استقرار کاربری توریستی در محل صعب‌العبور و عرصه‌ای دور از شعاع عملکرد تأسیسات عمومی و زیربنایی مناسب نیست.
کارایی، سوددهی، بازدهی تأسیسات استقراریافته نسبت به عوامل اقتصادی مثل زمین، مالکیت و قیمت زمین است. منطق اقتصادی حکم می‌کند که در تعیین کاربری‌های توریستی باتوجه به تغییرات فصلی و جریان مسافران و گردشگران و سطح خدمات مورد انتظار بازده اقتصادی مورد توجه قرار گیرد.
مطلوبیت، غنای حسی، یا دلپذیر و مقبول بودن مکان کاربری بدین مفهوم که سیمای محیط و یا شیوه طراحی منظر سبب مقبولیت آن برای گردشگران شود. استقرار کاربری‌های توریستی در عرصه‌هایی با چشم‌اندازهای زیبا نظیر دریا یا کشتزارها و یا میدانگاهی‌ها و آثار تاریخی سبب مطلوبیت آن مکان می‌شود.
سلامتی و ایمنی، ضمانت نسبی امنیت و سلامت گردشگران در یک مکان مسئله بسیار جدی است. تأمین امنیت اجتماعی و اقتصادی و سلامت جسمی و آرامش گردشگران امری بدیهی است. احداث یک مجموعه تفریحی در عرصه‌های خطر نظیر نواحی سیل‌خیز و رانشی و به‌دوراز مراکز امدادی و انتظامی و مراکز درمانی ایمنی گردشگران را تأمین نخواهد کرد.
گردشگری با طیف گسترده‌ای از آثار زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی از جمله عوامل اثرگذار بر الگوی کاربری زمین است. تعریف، استقرار و کنترل و ساماندهی این فعالیت‌ها و کاربری‌ها در منطقه بر پایداری محیط تأثیر بسزایی خواهد داشت. در غیر این صورت ترجیح منافع مالی و اقتصادی و نیز گزینه‌های زودبازده و ناپایدار در سیستم‌های مدیریت این فرایند به‌جای رویکرد پایداری، گردشگری و پیامدهای کالبدی آن را به تهدیدی برای توسعه پایدار منطقه تبدیل می‌کند.
معیارهای سازگاری، هم‌جواری، آسایش، کارایی، مطلوبیت و سلامتی و ایمنی برای تشخیص محل بهینه مکان‌یابی و استقرار کاربری‌های توریستی تصمیم‌سازان، سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان را در بهره‌گیری از فرصت‌ها و کنترل تهدیدهای ناشی از توریسم یاری خواهد کرد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.