هرثمه بن اعین ملقب به خواجه مراد، یکی از یاران حضرت امام رضا (ع) بوده است. آرامگاه خواجه مراد در ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی مشهد، در سمت جنوب جاده فریمان و در میان رشته کوه بینالود واقع شده است.

شخصیت بسیار مومن و اعتقاد به حاجت دهنده بودن وی سبب شد لقب خواجه مراد را برای انتخاب کنند. برخی منابع او را به عنوان یکی از سرداران مأمون عباسی معرفی می کنند که از مدینه تا توس، امام رضا (ع) را همراهی کرد و پس از شهادت ایشان، علیه مأمون دست به افشاگری زده است و به همین دلیل در سال ۲۱۰ هجری قمری کشته شد. برخی منابع دیگر نیز او را حاکم خراسان در زمان هارون عباسی معرفی می­کنند که در زندان مأمون توسط فضل ابن سهل به قتل رسیده است.

 تا پایان قرن 13 قمری، بنای چشمگیری برای آرامگاه ساخته نشده بود ولی در زمان معاصر حاج محمد علی درویش، مشهور به نور علیشاه، بنای کنونی آرامگاه خواجه مراد را ساخت. آرامگاه، امروزه زیر نظر اداره اوقاف و امور خیریه خراسان رضوی اداره می شود.

همچنین در سه کیلومتری این آرامگاه خواجه اباصلت قرار دارد. مقبره حاج محمد علی سرابی متوفی در سال ۱۳۵۳ هجری شمسی که یکی از دراویش خراسان می­باشد نیز در کنار آرامگاه خواجه مراد واقع شده است.

معماری آرامگاه خواجه مراد

بنای آرامگاه یک اتاق 4 در 4.5 متری می­باشد که با گنبدی هرمی شکل و به صورت پنج ضلعی با شیروانی مسقف شده است. اتاق­هایی مجزا از یکدیگر نیز در اطراف آن برای استراحت زائرین تعبیه شده است. ایوان پنج متری مقبره با آیینه ­کاری و هر دو گلدسته کم ارتفاع آن با کاشی­کاری تزئین شده ­اند. در پشت‌ ایوان اصلی نیز کاشى‌­هاى هفت‌ رنگ جلوه خاصى به مقبره بخشیده­ اند. اخیرا با همت خیران و واقفان بارگاهی بسیار زیبا به آرامگاه افزوده شده است.

اطراف آرامگاه خواجه مراد

محیط اطراف آرامگاه بسیار دل‌انگیز و باصفاست چرا که این زیارتگاه در میان شکاف کوه و نزدیک به یک چشمه آب قرار گرفته و همچنین از بالای کوه­های اطراف آرامگاه که صعود از آن ساده است می‌توان چشم‌اندازها و مناظر زیبایی را تماشا کرد.

علاوه بر کوه­ها و صخره­ های چشمگیر منطقه محل آرامگاه از نظر کانی­ شناسی بسیار غنی می­باشد و بعضی از کانی­های کمیاب نظیر مسکویت پرمانند را می توان در این صخره ها پیدا کرد. همچنین بلورهای زیبا و کشیده تورمالین نیز در این منطقه به وفور یافت می­شوند.

یک بازارچه در ورودی اول آرامگاه سوغات و صنایع دستی شهر مشهد مانند صنایع سنگی به ویژه دیگچه و دیزی سنگی را به فروش می­رساند. ضمن اینکه در محوطه آرامگاه خواجه مراد، پارکینگ، فضاهای اداری، رستوران، سرویس بهداشتی و اتاق هایی برای اقامت قرار گرفته ­اند.

مسیر دسترسی به آرامگاه خواجه مراد

برای بازدید از آرامگاه خواجه مراد می­بایست با گذشتن از مسیر فرعی جاده بهشت رضای مشهد، وارد یک مسیر فرعی در سمت راست جاده شد که با ادامه دادن این جاده به آرامگاه خواهیم رسید.

با استفاده از وسایل نقلیه عمومی نیز می­توان از آرامگاه خواجه مراد بازدید کرد. برای این منظور با انتظار 20 الی 30 دقیقه ­ای در ایستگاه خط ۷۰۲ اتوبوس­رانی می­توانید به آرامگاه برسید.

آدرس: ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی مشهد، در سمت جنوب جاده فریمان، واقع در دامنه کوه

• آشنایی با مکان های دیدنی مشهد

خانه تاریخی توکلی با قدمت تقریبی 180 سال، یکی از خانه­­ های تاریخی شهر مشهد می­باشد که امروزه در فهرست آثار ملی میراث فرهنگی قرار دارد. این خانه در گذشته محل محل زندگی تاجر خشکبار مشهوری با نام کشمشیان بوده اما پس از آن فردی به نام توکلی آن را خریداری نموده و به همین دلیل اکنون این خانه را با عنوان خانه توکلی می­شناسند.

معماری بنای خانه تاریخی توکلی مشهد در سال 1221 توسط احسان خان قرایی صورت گرفت و در سال 1384 توسط  اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. شهرداری مشهد در خلال سال­های 1389 تا 1391، این خانه را مورد مرمت قرار داده است و اکنون با عنوان موزه مکتب خانه شناخته می­شود. در این موزه مجسمه مومی بانوان با لباس­های محلی، نحوه تحصیل و فلک زدن در مکتب خانه ­ها و همچنین آموزش خوشنویسی به نمایش گذاشته شده ­اند.

 

معماری خانه توکلی مشهد

خانه توکلی مشهد با الهام از معماری اروپایی، در دو طبقه با اسکلتی از چوب ساخته شده است و در ساخت تمام اتاق­های آن از چوب بهره گرفته شده است. درب ورودی، نمای داخلی و بیرونی بنا با کاشی‌های تماشایی و پنج ستون آجرکاری شده با کتیبه‌های مزین به آیات قرآن بخشی از دیدنی­های این خانه تاریخی را در برگرفته ­اند.

در زمان ورود به خانه حوضچه‌ای به همراه باغچه ­هایی با درختان قدیمی قرار دارد که زیبایی خانه را دو چندان می­کنند. این خانه تاریخی دارای دو بخش زمستانی و تابستانی بوده که در طی زمان فضای تابستانی آن تخریب گردیده است.

اصلی‌ترین شیوه ­های معماری خانه‌های زمان قاجار، استفاده از پله، کاشی‌کاری، آجرکاری، آیینه‌کاری، ایوان و ستون‌های گچ‌بری است که در معماری خانه‌ توکلی نیز این ویژگی­ها به چشم می­خورد.

پنجره‌های کشویی چوبی یا همان ارسی­ها، با شیشه‌های رنگی و مشبک، فضاهای داخلی خانه را از هم تفکیک می­کنند.

 

 شایعاتی پیرامون خانه توکلی

تعدد اتاق‌های خانه تاریخی توکلی و تودرتو بودن آن‌ها و همچنین روشنایی کم عمارت، موجب شده بود بسیاری از مردم این خانه را با نام خانه اجنه بشناسند و همین امر باعث گردید این خانه تاریخی مدت زیادی متروکه بماند و چندان شناخته شده نباشد.

 

محل خانه توکلی و جاذبه­ های اطراف آن

خانه توکلی در 550 متری درب نواب صفوی حرم امام رضا واقع شده است. به جز حرم مطهر خانه تاریخی داروغه نیز در نزدیکی خانه توکلی و به موازات بازار مسگرها قرار گرفته است. همچنین می­توان از مصلی قدیمی مشهد، گنبد خشتی و موزه نادری که در فاصله کمی از خانه تاریخی توکلی قرار گرفته­ اند بازدید کرد.

بازدید از خانه تاریخی توکلی برای عموم آزاد می­باشد و شامل هزینه نمی­باشد. بازدید از این خانه کمتر از یک ساعت طول می­کشد.

آدرس: خیابان نواب صفوی، نواب صفوی 7، خانه توکلی

شماره تلفن: ۳۳۶۶۳۷۳۸-۰۵۱

زمان بازدید: ۸ صبح تا 9 شب

 

باغ ملی مشهد یکی از پارک‌های تاریخی و دیدنی شهر مشهد و اولین پارک تفریحی مردم این شهر بوده که در حاشیه خیابان امام خمینی یا همان ارگ سابق قرار دارد. در بخش­های مختلف این بوستان تاریخی سردیس­ هایی از مشاهیر علم و ادب ایران به چشم می‌خورد. بخش­های دیگر باغ ملی با آب­ نماها و فواره­ هایی زیبا در میان درختان سر به فلک کشیده و محوطه­ های گل­کاری­ و چمن­کاری شده، فضایی خیره کننده و تماشایی به وجود آورده است. وسایل بازی ‌ویژه کودکان و تجهیزات ورزشی جهت نشاط و تفریح کودکان در انتهای باغ ملی قرار گرفته است. در سمت راست باغ ملی، یک بازار قدیمی با عنوان جنت در خیابانی به همین نام قرار دارد و محل فروش پوشاک به ویژه لباس­های مجلسی است. کنسولگری پاکستان و هتل قدیمی پارس مقابل این باغ تاریخی و مغازه ­های طلافروشی و صرافی در کنار آن واقع شده است.

تاریخچه باغ ملی مشهد

باغ ملی در گذشته نزدیک به ارگ حکومتی واقع در مرکز شهر و بخشی از محله‌ای بزرگ و قدیمی اعیان نشین قرار داشت و محلی جهت گردهمایی برنامه­ های فرهنگی و اجتماعی بود. در گذشته آب قنات رکن‌آباد از وسط این باغ می­گذشته و همین موضوع باعث شهرت آن شده است. باغ تاریخی ملی ابتدا در اختیار حاکمان خراسان قرار داشت و سپس در سال ۱۲۸۰ خورشیدی مظفرالدین شاه قاجار این باغ را به حاج کاظم ملک­ التجار عطا کرد. در سال 1300 خورشیدی این باغ با نام باغ ملی شناخته شد و در سال 1335 خورشیدی به عنوان یک پارک تفریحی مورد استفاده قرار گرفت. پس از دست به دست شدن مالکیت باغ، در نهایت توسط واقف بزرگ مشهدی، حاج حسین ملک، در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به شهرداری مشهد واگذار شد. از سال 1350 خورشیدی تا به امروز در قسمت­های مهمی از باغ توسط نهادهای دولتی دخل و تصرفاتی صورت پذیرفت و از ابعاد ۴۰ هزار مترمربعی آن به طور جدی کاست تا مساحت کنونی آن ۲۶ هزار مترمربع باشد. با این وجود در سال 1382 خورشیدی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.

باغ ملی که به ‌نوعی موزه نیز شناخته می­شود در سال ۱۳۹۲ افتتاح شد. یازده کلکسیون از گونه های مختلف گیاهی در این باغ جای گرفته اند. این باغ امروزه در اختیار شهرداری منطقه 8 مشهد قرار دارد.

آدرس و زمان بازدید از باغ ملی مشهد

مشهد، خیابان امام خمینی (ارگ سابق), در مجاورت خیابان جنت

حرم امام رضا، گنبد سبز و خانه ملک در فاصله نزدیکی از باغ ملی قرار دارند. بازدید از باغ ملی مشهد رایگان است و در 24 ساعت شبانه روز و تمام ایام سال قابل بازدید است.

 

• آشنایی با دیگر مکان های دیدنی مشهد