خاوران‌نامه کتابی موزون و به وزن و تقلید از شاهنامه فردوسی در قرن ۹ سروده شده است؛ که مشتمل بر ۲۲۵۰۰ بیت است؛ که در خصوص جنگ‌های حضرت علی و سردارانش در سرزمین خاور سروده شد.

دکتر ذبیح‌الله صفا در کتاب حماسه‌سرایی در ایران دراین‌باره می‌نویسد: «در باب امام اول شیعیان میان شیعه داستان‌هایی پدید آمد که بعضی مبنی بر وقایع تاریخی و برخی دیگر به‌کلی دور از حقیقت تاریخی است که به‌تدریج میان ایرانیان براثر اخلاص به حضرت علی (ع) پدید آمده که برخی از این افسانه‌ها ریشه در تاریخ کهن ایرانی داشته است و به حضرت علی نسبت داده‌اند.»

این کتاب در مدت کوتاهی بعد از نگارش به دست هنرمندی به نام فرهاد تصویرنگاری شده است.

فرهاد، نقاش کمتر شناخته‌شده شیرازی از اواخر قرن ۹ ه.ق تصویرنگاری را آغاز کرد، این نقاش در زمان خویش شیوه خاصی از تصویرنگاری ارائه داد و با قلمی شیوا، شیوه مجلس‌آرایی، کشیدن درختان سرو و گیاهان نواحی گرمسیری و ترسیم حیوانات دریایی از قبیل، نهنگ و ماهی و مناظر کشتی‌ها این گمانه را تأیید می‌کند که نقاش به ساحل، دریاها و امکانات آن دسترسی داشته و انتصاب آن به شهر شیراز را تضمین می‌کند.

از این نقاش اطلاعات زیادی در دسترس نیست اما شکی نیست که از نظر هنری در عصر و شهر خود دارای لیاقت قابل‌توجهی بوده و برای اثبات همین مهارت فوق‌العاده خود بوده است که جرئت به خرج داده برخی از آثار خود را امضا زند.

از مقایسه قطعات نقاشی کتاب چنین برمی‌آید که فرهاد نسبت به دو نفر دیگر که در مصور ساختن کتاب مشارکت داشته‌اند، مهارت بیشتری داشته است.

در بعضی از قطعات، یک نوع بی‌دقتی و سهل‌انگاری دیده می‌شود که باعث تعجب بیننده می‌شود، چنین به نظر می‌رسد که نقاشان گاهی در ترسیم و رنگ‌آمیزی مجالس از شاگردان تازه‌کار کمک گرفته‌اند.

فرهاد نقاش از شیوه شیرازی و ترکمانی در تصاویر استفاده می‌کرده است، نقوش روی کشتی‌ها اسلیمی گل اناری و کلاه‌های برخی افراد بلند و نمدی به سبک دراویش در عیار شیوه شیرازی و باب آن سامان است.

تزئینات چادرها و سایر نقوش نیز در این مکتب قرار دارند. شیوه خطوط متن نسخه، شیرازی بوده است که با نسخه دیگری که در این شهر کتابت شده یکسان و هم عیار است.

از طرفی شیوه تذهیب و تشعیر صفحات اول و آخر کتاب نیز شبیه مکتب شیراز است.

نقش پرآذین تاج‌های کیانی ورگه‌های مارپیچی ظروف ساسانی و شیوه‌های ختایی، اسلیمی و نقوش درودیوار ساختمان‌ها، شکل‌ها و لباس‌های زنانه و قوسی‌های طاقی و قندیل‌های عمارت، موید این نکته است که نقاش از اهالی شیراز بوده و نسخه مزبور را در آن دیار مصور کرده است.

به ‌هر روی این اثر یکی از آثار فاخری است که در مکتب نگاری گری شیراز تدوین‌ شده است.

منبع:میراث آریا

یکی از مهم‌ترین صنایع برای کسب درآمد در شهرستان‌های بوشهر، صنایع‌دستی است که نقش مهمی در زندگی روستاییان دارد. روستاییان از طریق ابزارهایی که در دسترس دارند، مشغول به ساخت صنایع زیبا و کاربردی هستند، که به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم.

لنج‌سازی
این صنعت در استان بوشهر نماد کار و زندگی بوده که برای صید و صیادی استفاده می‌شود لنج‌های سنتی با الوار چوب ساج ساخته می‌شود، که در اصطلاح محلی به سازنده لنج گلاف می‌گویند. کارگاه لنج‌سازی در استان یکی از مهمترین جاذبه‌های دیدنی برای هر گردشگر است. شهرستان دیر، تنگستان از مهمترین مراکز لنج‌سازی در بوشهر است.

صنایع دریایی

صنایع دریایی از رشته‌های بومی استان بوشهر است که به دلیل دسترسی فراوان به مواد اولیه مورد نیاز در کنار سواحل  دریا از رونق بالایی برخوردار است. محصولات تولید شده در این بخش شامل قاب آینه، جعبه دستمال کاغذی تزیین شده با صدف، تابلوهای تزیینی زیبای ساخته شده با صدف‌های برش خورده، تابلوهای تزیینی زیبا، عروسک، زیورآلات صدفی و آویزهای تزئینی است، تولیدات کارگاه‌ها صنایع دریایی بوشهر در سایر استان‌های کشور و کشورهای حوزه خلیج فارس به فروش می‌رسد. شهرستان‌های بوشهر، گناوه، کنگان دیر و جزایر اطراف از مراکز اصلی تولید صنایع‌دستی دریایی استان بوشهر هستند.

عبابافی 

پارچه عبا از محصولات منحصر به‌ فرد نساجی سنتی از رشته‌های بومی صنایع‌دستی استان بوشهر است که از پشم و کرک شتر بافته می‌شود و به دلیل ثبات رنگ آن جزو بهترین و مرغوب‌ترین نوع عبای تولید شده در کشور است. پارچه بافته شده با توجه به رنگ پشم تابیده شده به رنگ‌های مشکی، سفید و حنایی است. این محصولات علاوه بر بازار داخلی از استقبال خوبی در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برخوردار بوده و تمام عباهای تولید شده در سال از قبل پیش فروش می‌شود. در حال حاضر روستاهای کردوان علیا و سفلی از شهرستان دشتی در رشته عبابافی فعال هستند.

گلیم‌بافی

گلیم‌بافی با نقوش متنوع هندسی، دارای رنگ‌های زیبا و شاد یکی از شاخص‌ترین تولیدات صنایع‌دستی خانگی استان بوشهر بوده که اغلب به وسیله زنان و دختران در مناطق روستایی بافته می‌شود. محصولات بافته شده معمولاً به صورت کلی و پیش فروش برای ارائه در بازارهای داخلی به تجار فعال در این بخش واگذار می‌شود. برخی از شرکت‌های تعاونی‌ای فعال در تولید گلیم نیز محصولات خود را برای فروش در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی عرضه می‌کنند. نقشه‌های مورد استفاده در بافت گلیم عبارتند از حوض، دانه بیگی، آیینه گل، خراسانی، آغاجاری، تهرانی و چنگ. مراکز مهم تولید گلیم در استان بوشهر، روستاهای طسوج، سرمک، حناشور، اژدر خواب، ممریز، سنا، درویشی، شنبه، چاهگاه و بن بید از توابع دشتی هستند.

حصیربافی

یکی دیگر از محصولات اصلی صنایع‌دستی استان بوشهر حصیربافی است که به دلیل فراوانی برگ و الیاف درخت خرما و گیاهان خودرو از دیرباز در این استان رایج بوده است. فراوانی مواد اولیه مورد نیاز و کاربرد گسترده محصولات حصیری موجب افزایش بازدهی اقتصادی و تولید محصولات حصیری شده است، محصولات حصیری که در روستاهای استان بوشهر تولید می‌شود عبارت است از از تویزه یا جانانی، کلاه حصیری، زیر قابلمه، بادبزن، سبد خرما، کوه یا ترازو. شهرستان گناوه، دشتی، دشتستان و کنگان از مراکز مهم تولید حصیر در استان بوشهر هستند.

گبه‌بافی

گبه‌بافی یکی از مهم‌ترین دست بافته‌های استان بوشهر است که از شهرت جهانی برخوردار بوده و با استفاده از پشم گوسفند به دو شکل خود رنگ و رنگی بر روی دارهای افقی بافته می‌شود. گبه خود دارای رنگ طبیعی پشم بوده و در رنگ‌های کرم، سفید، مشکی، قهوه ای و شکلاتی بافته می‌شود، مراکز اصلی تولید گبه روستای شول از توابع شهرستان گناوه است، در بافت گبه رنگی بافنده از طبیعت اطراف خود الهام گرفته زندگی و آرزوهای خود را در بافت گبه روایت می‌کند. مهمترین نقوش گبه عبارتند از شیری، خشتی، حوض، گبه، گل گبه، گوزن چهار فصل، ابرش و نقش آهو.

منبع:میراث آریا

در استان مرکزی و شهرستان زرندیه یکی از دیدنی‌ترین روستاهای ایران جا خوش کرده، دهکده‌ای خوش آب و هوا و سرسبز با نام چناقچی علیا یا چاناقچی علیا که در منطقه کوهستانی دهستان دوزج از توابع بخش خرقان شهرستان زرندیه واقع شده‌ است.

این روستا در ۱۰۰ کیلومتری مرکز شهرستان و ۲۷۲ کیلومتری شهر اراک مرکز استان قرار دارد و در فصل بهار کوهپایه‌های اطراف آن استراحتگاه عشایر کوچ‌رو است. معماری روستا به دلیل کوهستانی بودن، دارای بافت مسکونی متراکم بوده که به تبعیت از شیب زمین، بناها مجاور و چسبیده به یکدیگر و در یک طبقه بنا شده‌اند و با توجه به اقلیم منطقه در معماری آنها از مصالح بوم‌آورد استفاده شده است.

منازل قدیمی با سقفی مسطح و با مصالحی از قبیل چوب، گل، کاهگل و خشت ساخته شده‌اند. هرچند امروزه سبک معماری تغییر کرده و مصالح امروزی جای خشت و گل را گرفته‌اند، با این وجود هنوز بافت روستا زیبایی خود را حفظ کرده ‌است و با گشت‌زنی در دل طبیعت کوهستانی و مناظر سر سبز، آرامش در وجودتان رخنه می‌کند.

منطقه صلیب سبز از جاذبه‌های طبیعی و کوهپایه‌ای این روستا است که با وجود باغ‌ها و درختان متعدد گردو به وجود آمده‌است. آنچه موجب زیبایی دو چندان روستا شده ‌است و طبیعتی جذاب و دلنواز بوجود آورده، عبور رودخانه‌ای پرآب از داخل روستاست که فضای سبزی چشم نواز را به‌وجود آورده و منظره کوهستانی آن را به یک طبیعت بکر و زیبا مبدل کرده ‌است.

در ادامه این مسیر، آبشار چناقچی به عنوان یکی از زیباترین مناظر روستا از بلندای بستر صخره‌ای به ارتفاع حدود ۳۰ متر جریان دارد که در فصل زمستان تشکیل قندیل‌های یخی زیبایی دوچندان به این آبشار می‌بخشد.

روستایی از دوران صفوی

قدمت روستای چناقچی علیا به دوران صفوی اشاره دارد و یکی از مظاهر زندگی مسالمت آمیز اقوام و ادیان در جوار یکدیگر است. در گذشته علاوه بر مسلمانان شیعه، مسیحیان ارتودکس نیز جزء ساکنان روستا بوده‌اند. زندگی دو قشر و دو فرهنگ متفاوت با گویش فارسی، ترکی و ارمنی در چناقچی علیا نماد فرهنگی زیبا از همبستگی ادیان بوده‌است که در بخش‌های مختلف روستا آثار و نشانه‌های معماری باقی مانده از این مذهب، جذابیت روستا را دوچندان کرده است.

کلیسایی با ۳ قرت قدمت

در غرب روستا  و پس از گذرهای پیچ‌درپیچ، کلیسای سرکیس مقدس با بیش از ۳ قرن قدمت به عنوان خاستگاه و محل برگزاری آیین مذهبی مسیحیان ارتودکس بنا شده است که یکی از جاذبه‌های تاریخی- مذهبی منطقه محسوب می‌شود. تاریخ ساخت کلیسای اولیه به سال ۱۷۷۰ میلادی می‌رسد، اما سازه فعلی در سال ۱۳۴۱ به وسیله معماری به نام سرکیس دهباشیان و بر روی بقایای سازه اولیه، بنا شده است. مصالح بکار رفته در ساخت بنا عبارت از سنگ، چوب، خشت و آجر بوده و پوشش سقف بنا به صورت مسطح و به صورت تیرپوش اجرا شده است.

بعد از پشت سر گذاشتن نمای آجری و ورودی بنا به داخل تالار کلیسا  راه پیدا می‌کنیم.  بر روی سطوح جداره‌های داخلی مظاهر و نماد اعتقادات پیروان مسیح، همچنین تابلوهای نقاشی که همگی روایتی از دین مسیحیت و زندگی عیسی مسیح است جلب نظر می‌کند. سقف تیرپوش و مسطح بنا بر روی ۶ ستون چوبی استوار است. سطوح جداره‌ها با اندود گچ پوشیده شده‌ و در فضای داخلی، محراب نسبت به کف تالار کلیسا در سطح بالاتری قرار دارد.

مراسم تبرک انگور در روستا

در ورودی روستا نیز آرامستان اقلیت مذهبی قرار دارد که با سنگ قبرها و صلیب‌هایی که نماد و مشخصه متوفیان  است، ذهنیت هر گردشگری را به سکونت پیروان حضرت مسیح در این روستا رهنمون می‌کند.  با وجود مهاجرت ساکنان ارمنی روستا به شهرها و استان‌های همجوار، هر ساله بسیاری از ارامنه برای برگزاری مراسم مذهبی در منطقه حاضر می‌شوند که از جمله می‌توان به مراسم تبرک انگور و جشن برداشت انگور اشاره کرد. این مراسم در ماه آگوست (شهریور ماه) هر سال همراه با اجرای موسیقی و خواندن دعای دسته جمعی از سوی ارامنه برگزار می‌شده است. اما در سال‌های اخیر و با وجود مهاجرت بخش اعظمی از آنان این آیین کمرنگ شده است. روستای چناقچی علیا تنها روستای هدف گردشگری شهرستان زرندیه است که وجود جاذبه‌های تاریخی طبیعی و تفرجگاه‌های کوهپایه‌ای به شرط توسعه زیرساخت‌های گردشگری می‌تواند در جذب گردشگر و در نتیجه رونق اقتصادی منطقه موثر باشد.

منبع:میراث آریا