​رودخانه آغ‌چای که از ارتفاعات ۳۲۰۰ متری حاجی‌بیگ و دامنه‌های جنوبی کوه‌های قره‌جوی واقع در مرز ایران و ترکیه و کوه مندلیخ سرچشمه می‌گیرد، پس از دریافت منابع آب شاخه‌های قره‌دره و قره‌جه‌چای در محل ملحملو به نام آغ‌چای نامیده شده و به رودخانه قطور چای می‌پیوندد.

این رودخانه با جهت غربی‌شرقی پس از عبور از دشت قره ضیاءالدین و منطقه حفاظت شده مراکان به رودخانه ارس می‌ریزد.

مطالعات باستان‌شناسی انجام شده در محدوده دشت قره ضیاءالدین و سلسله ارتفاعات پیرامون آن منجر به شناسایی ۱۶ محوطه تاریخی مربوط به دوره اورارتوها در منطقه شده است. جریان رودخانه آغ‌چای به‌عنوان اصلی‌ترین منبع تأمین آب مورد نیاز مردم بومی منطقه از جمله مهمترین دلایل شکل‌گیری استقرارهای انسانی در محدوده مورد مطالعه به‌شمار می‌آید.

براساس مطالعات صورت گرفته، سابقه سکونت در محدوده دشت قره ضیاءالدین به دوره مس سنگی در محوطه آناقیزلی روستای چورس می‌رسد.

این محوطه بر بالای برجستگی صخره‌ای کم‌ارتفاع و در فاصله دو کیلومتری از رودخانه آغ‌چای واقع شده است، براساس یافته‌های سفالی، محوطه آناقیزلی علاوه بر دوره مس سنگی، در دوره‌های مفرغ قدیم، هزاره اول ق.م و قرون میانی اسلامی دارای سکونت بوده است.

پراکندگی و تراکم سکونتگاه‌ها در هزاره اول ق.م و زمان حکومت اورارتوها به اوج خود می‌رسد، بزرگترین استقرار اورارتوها در حوزه شمال‌غرب ایران، قلعه بسطام است که به‌عنوان بزرگترین قلعه اورارتویی سرزمین ایران با مساحت حدود ۸۰ هکتار به حساب می‌آید.

 این قلعه در ساحل شمالی رودخانه آغ‌چای و بر روی یک صخره طبیعی بلند واقع شده است، کاوش‌های باستان‌شناسی در این محوطه توسط باستان‌شناسان آلمانی و ایرانی به مدت ۱۳ فصل منجر به کشف بقایای فضاهای معماری مختلفی شده است.

محوطه‌های قرمزی‌داغ، کول‌تپه، تپه‌عباد، تپه‌ماران، تپه‌کسیان و محوطه‌های دیگر در داخل و حاشیه دشت قره ضیاءالدین در دوره اورارتوها شکل گرفتند.

علاوه بر جریان رودخانه آغ‌چای، وجود چشمه‌های مختلف آب در محدوده دشت قره ضیاءالدین در شکل‌گیری و استمرار سکونت محوطه‌های تاریخی منطقه مؤثر بوده‌اند.

امروزه در روستاهای چورس، بسطام، قره‌کندی، حسین‌بگلو، دیزج حاتم‌خان، بادکی، اللهوردی‌کندی، بیگ درویش و زنگلان بخش مهمی از آب شرب مردم بومی منطقه از طریق این چشمه‌ها تأمین می‌شود.

شهرستان چایپاره با وسعتی در حدود ۱۰۳۶ کیلومترمربع در شمال استان آذربایجان‌ غربی واقع شده و ۲/۸ درصد از مساحت استان را در برگرفته است.

منبع:میراث آریا

شهرستان فاروج در شمال شرقی ايران و در شرق خراسان شمالی، در حدفاصل بین شهرستان شیروان و شهرستان قوچان واقع‌شده و مرکز آن فاروج است. شهری که با بجنورد مرکز استان حدود ۹۰ کیلومتر فاصله دارد و دروازه ورودی خراسان شمالی محسوب می‌شود.

فاروج، شهری کنار جاده‌ای است که در سال‌های اخیر اقتصاد آن تا حد زیادی به عبور مسافران و زائران حرم علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) گره‌ خورده، گر چه در سالیان گذشته کشاورزی و دامداری شغل غالب اهالی شهرستان فاروج محسوب می‌شد اما اکنون فروشندگی و تأمین نیاز خدماتی رفاهی مسافران دم دست‌ترین شغلی است که می‌شود در فاروج جستجو کرد. ازآنجایی‌ که شهر فاروج در مسير راه مشهد، بجنورد و شمال قرار گرفته، به همين دلیل دارای بازاری جالب و کم‌ نظیر شناخته می‌شود که با عرضه کالایی مختص به خود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

وجود جاده آسیایی و عبور آن از مرکز شهر موجب شده بازار آجیل شهر فاروج رونق بیشتری بگیرد.  از آنجاکه بازارهای اصلی ایران غالباً به شکل خطی و در امتداد مهم‌ترین معبر شهری شکل می‌گرفت، مهم‌ترین بخش و عنصر اصلی یک بازار، راسته اصلی آن است. راسته اصلی از مهم‌ترین عناصر معماری در بازار ایرانی بود که در ساده‌ترین شکل آن با دکان‌های واقع در دو سوی آن شکل می‌گرفت. در شهر فاروج نیز در امتداد راسته اصلی، آجیل‌فروشان در دکان‌هایی که دو سوی راسته مستقر هستند نمايان می‌شوند، به‌غیر از افراد محلی، مسافران خریداران اصلی این بازار را تشکیل می‌دهند. بازار آجیل‌فروشی ازجمله بازارهایی است که حضور در آن تجربه جدیدی برای هر جهان‌گرد است که غرق در آجیل‌های رنگارنگ است.

 تولید و صادرات خشکبار مرغوب یکی از مزیت‌های مهم کشور ما است و می‌توان آن را در زمره مهم‌ترین اقلام صادرات غیر نفتی قرار داد. تولیدکنندگان خشکبار استان خراسان شمالی سال‌های سال است در زمینه خشکبار فعال هستند، فعالیت آن‌ها کاملاً سنتی است و از آن جا ‌که آجیل با هویت شهر فاروج در ارتباط است، حفظ آن به‌عنوان ميراث ناملموس ضرورت دارد.

امروزه مخاطبان بیش ‌از پیش به‌سلامتی و استفاده از محصولات سالم توجه نشان می‌دهند. این موضوع باعث شده محصولاتی سالم  مانند خشکبار و آجیل با رونق بیشتری همراه شود و مصرف آن‌ها نسبت به گذشته افزایش پیدا کند. این بازار پررونق، بازیگران مختلفی اعم از تولیدکنندگان خشکبار و آجیل بسته‌بندی‌شده، فروشگاه‌های آجیل، خشکبار و… را وارد عرصه کسب‌وکار کرده است. در شهر فاروج که بیش از ۵۰ سال سابقه خریدوفروش خشکبار را دارد، خشکبار از اولین مرحله تا زمانی که به مرحله فروش برسد آماده می‌شود، از وقتی‌که کشاورزان مغزهای خام را به بوجاری‌ها می‌فروشند تا زمانی که پاک شده، شسته و پوست گرفته و طعم دار شوند و به دست مشتری برسند.

تاریخچه آجیل فاروج

سال‌ها پیش که هنوز وسایل نقلیه شخصی این اندازه زیاد نشده بود و غالب مسافران با اتوبوس رفت‌وآمد می‌کردند، تمامی اتوبوس‌ها و اندک خودروهای شخصی که قصد سفر به مشهد مقدس را داشتند از محور فاروج حرکت می‌کردند چراکه راه سمنان اولا کویری بود و در ثانی سایر مسیرها، آسفالت مرغوبی مانند آسفالت فاروج را نداشتند.

 یکی از بهترین عوامل جذب اتوبوس‌ها و مسافران برای تردد از مسیر فاروج، وجود مسجد صاحب‌الزمان و چلوکبابی سعدی بود آن‌هم زمانی که از مشهد تا چمن بید (روستایی در منتهی‌الیه غرب خراسان شمالی) هیچ‌گونه چلوکبابی و مسجدی وجود نداشت و تمامی اتوبوس‌ها برای صرف نهار و شام باید در فاروج توقف می‌کردند.

 این توفیق اجباری برای مسافران و اهالی فاروج سبب شد تا دو نفر از اهالی به‌نام‌های شیرعلی قلی‌پور و حسین‌علی حاجی‌پور جنب مسجد اقدام به فروش آجیل کنند. اولین بار تخمه سیاه آفتاب‌گردان و کدو به فروش می‌رسید.آن زمان فقط تخمه شور در بازار موجود بود و از تهران وارد می‌شد، فاروجی‌ها تخمه را شور نمی‌کردند بلکه به‌صورت خال نمک عرضه می‌کردند. یعنی بعد از تف دادن تخمه، نمک را با جارو سیخی به روی آن می‌پاشیدند که بعد‌ها تخمه خال نمک فاروج نام گرفت و معروف شد.

 فاروجی‌ها برای طعم‌دار کردن تخمه از آب‌لیمو، گلپر و کمی رنگ خوراکی استفاده می‌کردند.با توجه به این‌که چلوکبابی غذای خوب با گوشت بره عرضه می‌کرد و روزانه بیش از صد دستگاه اتوبوس در فاروج توقف می‌کرد، اندک‌اندک کسب‌وکار فروشندگان آجیل رونق گرفت و در کنار تخمه‌ژاپنی و آفتاب‌گردان، محصولاتی چون گردو، بادام و کشمش که در منطقه تولید می‌شد هم جا باز کرد.

از دلایل مرغوبیت آجیل خراسان این است که به دلیل آب‌وهوای مناسب، اکثر خشکبار مورد استفاده، در خود منطقه کشت می‌شود. همین دسترسی به خشکبار تازه از یک‌سو و نحوه‌ آماده‌سازی ماهرانه‌ آن از سوی دیگر سبب می‌شود تا آجیل خراسان از مرغوب‌ترین آجیل‌های ایران باشد.

در بازار آجیل فاروج، گردو، بادام، لواشک، برگه زردآلو، کشک، قره‌قروت، کشمش، روغن زرد، تخمه‌کدو، تخمه آفتابگردان، تخمه ژاپنی، بادام خاکی، پسته و دیگر مایحتاج مسافران به‌صورت شبانه‌روزی عرضه می‌شود. این محصولات از تولیدات فاروج است. وجود چند آجیل پزی در بلوار فاروج برای مسافرانی که نحوه تهیه آجیل را می‌خواهند مشاهده کنند جالب ‌توجه است. نکته جالب ‌توجه دیگر اینکه در تمام شبانه‌روز مغازه‌های آجیل‌فروشی باز هستند و چراغانی آن‌ها از فاصله بسیار دور نمایان است. شرایط نگهداری، نحوه تهیه و فرآوری، میزان و نوع رنگ به‌کار رفته و بسیاری از عوامل دیگر وجود دارند که در سلامت آجیل نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند.

از مکان‌های وابسته به اين حرفه، بازار شهر فاروج است که از ورودی بولوار امام رضا (ع) از طرف شهر قوچان شروع و تا انتهای بولوار امام رضا (ع) خروجی شهر به‌طرف شهر شیروان (۱۲۰۰ متر) امتداد دارد و در حدود ۱۰۰ مغازه در عرضه و توزیع خشکبار مشغول به کار هستند و چندین کارگاه صنعتی و سنتی آجیل پزی در این شهر فعال است. این شهر قبلاً فرج‌آباد نامیده می‌شد.

منبع:میراث آریا

به‌گزارش میراث‌آریا به‌‌نقل از بی‌بی‌سی ورلد، پاندمی کرونا باعث شد تمام برنامه‌های سفر مردم تمام دنیا در سال ۲۰۲۰ لغو شود. اماکن گردشگری جای‌جای دنیا که زمانی شاهد خیل عظیم گردشگران بودند، حالا متروکه شده‌اند، هتل‌ها خالی مانده‌اند و نمی‌توان هیچ گردشگری را در شهرهای توریستی دنیا پیدا کرد. آمار خود گویای همه چیز هستند: در ۱۳ اکتبر، انجمن حمل و نقل هوایی بین‌المللی (یاتا) عنوان کرد که ترافیک بین‌المللی تقریبا به‌کلی ناپدید شده است، و خطوط هوایی فقط ۱۰ درصد از سطح معمول پرواز دارند. بر اساس تخمین‌های یاتا، آسیب‌های ناشی از کرونا باعث شده‌ است بیش از ۴۱ میلیون شغل در بخش سفر و گردشگری در معرض خطر قرار بگیرد.

در نبود مسافران، پلتفرم‌های گردشگری، هتل‌ها و مقاصد دیدنی به واقعیت مجازی (VR) روی ‌آورده‌اند – فناوری‌ای که هنوز دوران طفولیت خود را طی می‌کند – تا بازدیدکننده‌های بالقوه را مشتاق نگه دارند و انها را برای دوران پساکرونا آماده کنند. چیزی که برای بسیاری یک اقدام موقتی تلقی می‌شد، حالا ممکن است به یک راه‌حل طولانی‌مدت بدل شود. یاتا پیش‌بینی می‌کند که ممکن است تا سال ۲۰۲۴ وضعیت سفر به حالت پیش از پاندمی بازنگردد.

حالا که بسیاری با این واقعیت جدید مواجه شده‌اند، به این باور رسیده‌اند که کوید ۱۹ می‌تواند یک توفیق اجباری برای VR باشد تا آن را از یک حقه بازاریابی هوشمندانه و موقتی به یک راه‌حل دائمی برای بازاریابی گردشگری بدل کند.

جایگزینی برای سفر

رالف هولیستر، یک تحلیلگر گردشگری در شرکت گلوبال دیتا، عنوان می‌کند: «تاثیر کوید ۱۹ می‌تواند این امکان را برای VR فراهم کند که آن تصویرِ بد و منفی‌اش به عنوان یک حقه برای جذب مخاطب در زمینه گردشگری را از بین ببرد. هر چه این پاندمی بیشتر طول بکشد، شانس VR بیشتر می‌شود تا با عادت کردنِ مشتری‌ها به این فناوری، به یک شیوه سفر جایگزین برای مردم بدل شود.»

استیو پریلو رئیس تراول ورلد وی‌آر، یک شرکت بازاریابی و تولید ویدیوی واقعیت مجازی و ۳۶۰ درجه در امریکاست که با تورگردان‌ها، مقاصد گردشگری، خطوط کروز و هتل‌ها همکاری دارد. به نظر او این پاندمی برای فناوری‌های روز به مثابه «یک دوز آدرنالین» بوده است که تا به امروز «وقعا به آن پرداخته نشده بود.» به گفته او، حالا VR می‌تواند محرکی برای برانگیختن اشتهای مخاطبان بالقوه باشد و «گشتاور واقعا بالا رفته است و مفهوم سفر از راه دور را به واقعیت نزدیک کرده است.»

عناصر ضروری

در این محیط، تعدادی از کشورها اقدام به بازاریابی VR کرده‌اند تا برای بهبودی تدریجی صنایع گردشگری خود آماده شوند. در میان این کشورها، یکی از پیشروترین و برجسته‌ترین مللی که این اقدام را انجام داده آلمان است. آلمان از تعدادی پروژه سه‌بعدی رونمایی کرده است تا بر پتانسیل این کشور به عنوان یک مقصد سفر مجازی تاکید کند.

برای مثال، در ویدیو‌های ۳۶۰ درجه که برای دیده شدن در هدست‌های اوکولوس ریف طراحی شده‌اند، هیئت گردشگری ملی آلمان (GNTB) بیننده‌های خود را به سفری در این کشور می‌برد و بخش‌هایی از سواحل دریای بالتیک و دریای شمال را هم به آنها نشان می‌دهد. یک مجموعه ویدیوی دیگر – که برای هولولنزهای مایکروسافت طراحی شده است –نماهایی از شش قلعه و کاخ مشهور در این کشور را در معرض دید بیننده‌های خود قرار می‌دهد.

مدیر اجرایی GNTB، پترا هدروفِر می‌گوید: «برنامه‌های دیجیتالی نمی‌توانند – و قصد هم ندارند – که جایگزین تجربه سفر در دنیای واقعی شوند. اما برنامه‌های VR و AR (واقعیت افزوده) عناصری ضروری در زنده نگه داشتنِ اشتیاق و علاقه افراد به مقاصد گردشگری آلمان در طول محدودیت‌های سفر ناشی از شیوع کرونا هستند و می‌توانند مشتریان بالقوه را نسبت به محصولات ما هیجان‌زده کنند و الهام‌بخشِ سفر در دنیای واقعی باشند.»

VR در نقش تسریعگر

حدود ۱۲۰۰ کیلومتر دورتر از آلمان، مقامات گردشگری ایرلندی حتی پیش از شروع پاندمی کرونا قابلیت‌های VR را بررسی کرده بودند. در نوامبر سال ۲۰۱۹، گردشگری ایرلند یک تجربه VR دو قسمتی راه‌اندازی کرد که برای تبلیغ و ترویج مکان‌های دیدنی ایرلند شمالی طراحی شده بود.

کمپینِ روح غول را در آغوش بکش (Embrace a Giant Spirit) – که در آن با شاعرِ برنده جایزه پولیتزر، پائول مولدون و سینماگر نامزد اسکار، شیموس مک‌گراوی همکاری می‌شد – در صدد ترویج و ارتقای گذرگاه ساحلی غول‌پیکرِ معروف بود و بر نقش ایرلند به عنوان محل فیلمبرداری سریال محبوب بازی تاج و تخت که توسط شرکت HBO ساخته شده است تاکید می‌کرد.

سیوبان مک‌مانامی، مدیر بازاریابی گردشگری ایرلند می‌گوید: «ما می‌دانیم که فناوری آماده متحول کردن شیوه سفر کردن است، و VR در این دنیای پساکرونا می‌تواند تسریعگر و تسهیلگرِ این امر باشد.»

با توجه به اینکه سفر همچنان در وضعیت توقف و محدودیتِ کامل قرار ددارد، هنوز برای ایرلند و آلمان زود است که بتوانند بازگشت سرمایه خود را اندازه‌گیری کنند (یعنی محاسبه کنند چه تعداد از افرادی که یک مقصد گردشگری را به صورت مجازی دیده‌اند، برای دیدن آنجا در دنیای واقعی بلیط می‌خرند و هتل رزرو می‌کنند).

ارزش بازده

طیب محمد، مدیر روابط‌ عمومی و بازاریابی گردشگری مالدیو، معتقد است در حالی که VR به تقویت گردشگری کمک خواهد کرد، اما اندازه‌گیری کردن رابطه همبستگی مستقیمِ آن کار دشواری است. در مورد مالدیو، VR برای نمایش دادن تجارب متنوع در املاک جزیره‌ای این کشور به کار گرفته شده است؛ مثلا یوگای صبح‌گاهی در کنار ساحل، اسنورکل، یا کلاس‌های آشپزی.

طیب محمد می‌گوید: «افزایش میزان سرمایه‌گذاری در VR مستقیما به افزایش تعداد گردشگران در آینده منتهی نخواهد شد. هرچند، تعداد دفعاتی که VR چه در وبسایت‌ها، چه به صورت چاپی یا حتی در طول نمایشگاه‌های مربوط به سفر، استفاده می‌شود، می‌تواند پتانسیل سفر را برای مقاصد مورد نظر افزایش دهد. هر رسانه‌ای یک ارزش بازدهی متفاوت دارد، اما سرمایه‌گذاری در بازاریابی VR قطعا در آینده به کمک گردشگری خواهد آمد.»

تقویت اعتماد گردشگران

البته برخی بر این باورند که ممکن است مزایای استفاده از VR در سفر خیلی زودتر از این‌ها احساس شود. یکی از این افراد میگل فلِچا، یک متخصص سفر و میهمانپذیری در شرکت مشاوره چندملیتیِ اکسنچر (Accenture) در مادریدِ اسپانیا است. او تصور می‌کند با رفع تدریجی محدودیت‌های سفر در طی ماه‌های آینده، VR یک ابزار حیاتی برای کمک به آشناسازی مسافران با محیط‌های جدید خواهد بود و به تقویت اعتماد در گردشگران کمک شایانی خواهد کرد.

آقای فلچا می‌گوید: «وقتی به تدریج از پاندمی بیرون بیاییم، برخی از افراد هستند  که تمایل و اشتیاق زیادی برای سفر خواهند داشت. جوانتر‌ها به محض اینکه شرایط مهیا باشد، به دنبال خرید بلیت هواپیما و رزرو کردن هتل خواهند بود، اما ممکن است سایر اقشار جامعه چندان متمایل به سفر نباشند. فناوری‌های VR می‌توانند یک روش مقرون‌به‌صرفه و مستعد برای کمک به بازگشت این حس اعتماد، راحتی و تمایل نسبت به سفر در میان تمام اقشار جامعه باشند.

می‌توان به گردشگران اقدامات سلامت و بهداشتی، یا فرایند‌های جدید پذیرش در هتل، سووار شدن به هواپیما یا یک کشتی کروز را به صورت VR نشان داد تا احساس ایمنی بیشتری پیدا کنند. اگر بتوانید راحتیِ یک متقاضی برای سفر را بالا ببرید، احتمال رزرو کردن هتل و خرید بلیط توسط آنها هم بیشتر می‌شود. و این یعنی بازدهی سرمایه – شما در واقع متقاضی را تحریک به سفر کردن می‌کنید.»

البته اینکه یک ایرلاین که VR را جایگزین سفر کند، مفهوم تازه و بکری هم نیست. از سال ۲۰۱۷، فرست ایر، ایرلاین ژاپنی، که خود را «اولین خدمات‌دهنده هوانوردی مجازی» می‌نامد، پرواز‌های VR از توکیو ارائه می‌داده است که شامل مرحله سوار شدن به هواپیما، وعده‌های غذایی در حین پرواز، و کشور‌های مقصدِ برنامه‌ریزی شده از ایتالیا گرفته تا نیوزلند می شدند. به گفته مسئولین این ایرلاین، با شروع پاندمی کرونا، رزرو‌های این شرکت افزایشی ۵۰ درصدی را شاهد بوده است.

تسریعگرِ بزرگ

البته محدودیت‌هایی هم بر سر راه واقعیت مجازی در سفر وجود دارد که به گفته متخصص‌ها در حال حاضر این فناوری را به عقب رانده‌اند؛ یکی از آنها همین هدست‌های بزرگ و سنگین است که لازمه سفرهای مجازی به شمار می‌رود، و دیگری هزینه‌های نسبتا بالای تجهیزات و امکانات این دست سفرهاست.

به گفته آقای فلچا، مهم‌ترین محدودیت این است که دنیا نیاز به یک برند جهانیِ مورد اعتماد دارد تا به VR رو بیاورد. او می‌گوید: «صنعت گردشگری باید به این فناوری باور داشته باشد تا بتوانند موفق شود.»

البته راه‌اندازی آمازون اکسپلور در امریکا در ماه سپتامبر (پلتفرمی که امکان دسترسی به تجربه‌های مجازی یک به یک را همراه با راهنمایان سفر و ساکنین محلی در کشورهای سرتاسر دنیا فراهم می‌کند) شاید اوضاع را کمی تغییر داده باشد. تجربه‌های ارائه شده در یک نسخه فراملیتی با فناوری بسیار به‌روز و بالا، که از تورهای محله‌های کیوتو در ژاپن گرفته تا خرید آثار هنری در کاستاریکا و آموزش آشپزی تاکوی ماهی در مکزیک را شامل می‌شوند، بدون شک می‌تواند نظر مخاطبان و مسئولان گردشگری را تغییر دهد. به اعتقاد آقای فلچا، آمازون اکسپلور می‌تواند تعیین‌کننده  موفقیت یا شکست VR در صنعت گردشگری باشد. سرمایه‌گذاری‌های جدی توسط یک غول فناوری و یک برند قابل‌اعتماد – اپل و سامسونگ هم در حال ورود به دنیای واقعیت مجازی هستند – می‌تواند همان «تسریع‌گرِ بزرگی» باشد که به دنبالش هستیم.

گردشگری واقعیت مجازی در ایران

ایده گردشگری واقعیت مجازی البته چندین سال است که در ایران به راه افتاده است، اما متاسفانه فقط در حد عکس‌ها و ویدیو‌های ۳۶۰ درجه باقی مانده است. این سفرهای مجازی به جاذبه‌های گردشگری ایران فاقد آن حسِ در محیط بودن و زنده بودن هستند و در بیشتر موارد کیفیت عکس‌ها و ویدیو‌ها در حدی نیست که بتوان آن را یک گردشگری واقعی مجازی نامید. به علاوه، به دلیل گران بودن و کمبود امکانات VR، مانند عینک‌های واقعیت مجازی و سایر گجت‌ها، هنوز با رسیدن به سطح بالای این فناوری فاصله زیادی داریم.

منبع:میراث آریا

این کاروانسراها، مسافرخانه‌ها و خانقاه‌ها که اغلب مسافران در آن‌ها اتراق می‌کردند، جنب دروازه‌های شهر بنا می‌شدند که مسافرها مجبور نباشند برای توقف در شهر، راه طولانی را بپیمایند و به مرکز شهر بروند، به همین سبب در جوار آن‌ها امکاناتی نظیر حمام، مسجد و بازارچه‌هایی پدید می‌آمد که احتیاجات کاروانیان را تأمین کند.

در وقف نامه‌های قدیمی تبریز نیز اغلب مطالبی در این زمینه به چشم می‌خورد که واقف، مکانی را برای استراحت مسافران تعیین کرده و شرایطی برای پذیرایی از آن‌ها و مدت‌زمانی که می‌توانستند در آنجاها توقف نمایند، قرار داده است. چنانکه در وقف نامه ربع رشیدی در بحث “دارالضیافه” به طور تفضیلی در این خصوص ذکر شده است.

طی ۲۰۰ سال گذشته رفت‌وآمد اروپاییان به ایران بیشتر شد، اغلب جهانگردان از اقامتگاه سفیران و کنسولگری‌ها یا نزدیکانی که در تبریز سکونت داشتند، استفاده می‌کردند و چراکه به‌جز کاروانسرا، مهمانخانه‌ای برای پذیرایی از آن‌ها در شهر وجود نداشت.

ازاین‌رو نخستین مهمانخانه به سبک جدید شهر تبریز در سال ۱۳۲۱ه.ق / ۱۲۸۲ه.ش توسط میرزا اسحق خان معززالدوله، فرزند حاجی میرزا مهدی کلانتر و بیگلربیگی تبریز و برادر میرزا ابراهیم‌خان شرف الدوله، از نخستین نمایندگان مجلس شورای ملی در مشروطه، ایجاد شده است.

این خاندان از سرشناسان و آزادیخواهان تبریز بودند و در کوی “باغمیشه” بیرون از قلعه شهر زندگی می‌کردند.

حاجی کلانتر در نزدیکی بازارچه و دروازه باغمیشه، جنب سربازخانه و میدان مشق قدیم سر کوچه میرزا نصرالله که اکنون عمارت دانشسرای مقدماتی و کتابخانه تربیت بر روی آن قرار گرفته، کاروانسرای بزرگی داشت که به کاروانسرای “کلانتر” معروف بود. این کاروانسرا از راه توارث به میرزا اسحق خان، کدخدای باغمیشه تعلق گرفته بود که او آنجا را تخریب کرده و ساختمانی با اتاق‌های متعدد، آشپزخانه، سالن غذاخوری و رستوران پدید آورد و نام آن را “مهمانخانه نظافت” نهاد و در جوار آن، قرائت‌خانه‌ای نیز بنا نهاد که آن نیز نخستین قرائت‌خانه تبریز محسوب می‌شود.

طی اعلانی که در بیست و پنجم شعبان ۱۳۲۱ ه.ق درباره افتتاح این مهمانخانه به خط نستعلیق و چاپ سنگی انتشاریافته، مطالبی درباره محل پذیرایی و دادن غذا به بیرون درج‌شده که در آن زمان به‌کلی تازگی داشته است.

در مورد این مهمانخانه و قرائت‌خانه، مرحوم تقی زاده در کتاب” تهیه مقدمات مشروطه در آذربایجان”می‌نویسد: «برادران کلانتری باغمیشه، خصوصاً برادر کوچک‌تر معززالدوله که ازجمله ترقی‌طلبان بزرگی بود، قرائت‌خانه‌ای در نزدیکی “قاری کورپوسی” تأسیس نمود و مهمانخانه‌ای بنا کرد که بسیار زیبا و مفید بود. در جای دیگر با تعجب متذکر شده است: «این مهمانخانه “زنگ اخبار” نیز داشت.»

این قرائت‌خانه در اوایل مشروطه، سه بار مورد هجوم قرارگرفته و به غارت رفت و از نو دایر شد.

حال ۱۱۷ سال از تأسیس اولین مهمانخانه در تبریز می‌گذرد و این شهر کهن همچنان پذیرای مسافران و گردشگران بی‌شماری از جای‌جای جهان است که در ۳۵ هتل، ۲۹ هتل‌آپارتمان و ۳۰ مهمان‌پذیر قدیمی به پذیرایی و ارائه خدمات به آن‌ها می‌پردازد.

منبع:میراث آریا