ترمینال مسافربری کاوه اصفهان در شمال این شهر قرار دارد و با مساحتی نزدیک به صد هزار متر مربع، بزرگترین پایانه ی مسافربری شهر اصفهان است. این ترمینال در آذر ماه 1370 افتتاح گردید و از آن زمان و با توجه به جابجایی هزاران مسافر در روز یکی از مهمترین ترمینال های اتوبوسرانی در مرکز کشور به شمار می رود. از آنجاکه این پایانه در شمال شهر اصفهان قرار دارد، بهتر است مسافرانی که قصد عزیمت به شهر های شمالی را دارند، در زمان خرید بلیت، پایانه ی کاوه را انتخاب کنند.

از مهمترین شرکت های مسافربری مستقر در این پایانه می توان به شرکت های ایران پیما، رویال سفر، همسفر، سیروسفر، آسیا سفر، ایمن سفر، آریا سفر، گیتی پیما، پیک صبا، میهن نور، لوان نور و جوان سیر اشاره کرد. اتوبوس های این شرکت ها در تمام ساعات روز مسافران را به شهر اصفهان و یا از این شهر به سایر نقاط کشور می رسانند.

ترمینال مسافربری کاوه اصفهان شبانه روز پذیرای هزاران مسافر ورودی و خروجی است؛ از این رو امکانات رفاهی بسیار خوبی را برای مسافران فراهم کرده است. از جمله ی این امکانات رفاهی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هتل کاوه اصفهان که در خود پایانه قرار دارد.
• رستوران
• خدمات تاکسی و تاکسی تلفنی
• ایستگاه اتوبوس شهری
• پارک سلامت به همراه دستگاه های ورزشی
• چندین نمازخانه
• ده ها باب فروشگاه عرضه کننده ی مواد غذایی، کتاب فروشی، صنایع دستی و فروش سوغات
• اتاق مادر و کودک برای رفاه حال مادران عزیز
• دستگاه های خود پرداز
• چندین دستگاه LCD که در سالن های انتظار قرار داده شده اند

مسافرینی که قصد عزیمت به ترمینال مسافربری کاوه اصفهان را دارند می توانند علاوه بر اتوبوس های شهری از مترو نیز استفاده کنند. ایستگاه مترو کاوه تنها 240 متر با ترمینال مسافربری کاوه فاصله دارد و گزینه ای راحت و ارزان جهت دسترسی به این پایانه ی مسافربری است.

آدرس: اصفهان- بزرگراه کاوه- بعد از پل چمران

تلفن:  9-34358880-031

• جاذبه های گردشگری اصفهان

کوه صُفه، بام شهر اصفهان

اگر از شهر های جنوبی ایران به مقصد شهر اصفهان سفر کنید، نخستین چیزی که در ورودی این شهر توجه شما را به خود جلب می کند و نوید پایان مسیر و رسیدن به شهر زیبای اصفهان را می دهد، کوهی مرتفع و وسیع به نام صُفه است که پرصلابت و با آغوشی باز به استقبال مسافران این شهر می رود. کوه صفه، که از آن به عنوان “بام شهر اصفهان” نیز یاد می شود، در کنار زاینده رود یکی دیگر از نماد های طبیعی شهر اصفهان به شمار می رود و همچون گوهری زیبا زینت بخش نصف جهان است.

در این راهنمای سفر قصد داریم تا نگاه دقیقتری به کوه صفه داشته باشیم، از جاذبه های متعدد آن بگوییم و نقش حیاتی آن را در رویدادهای تاریخی شهر اصفهان شرح دهیم. حیوانات شبیه سازی شده را مشاهده کنیم و در انتها نیز سوار بر تله کابین و زیپ لاین از مناظر زیبای اطراف لذت ببریم. پس در سفرنامه ی اصفهان با تیم ایرانگردی گشت تور همراه باشید تا در سفری سیاحتی و تاریخی با کوه صفه بیشتر آشنا شویم.

معرفی:

کوه صفه به ارتفاع 2257 متر یکی از کوه های سلسله جبال زاگرس است که در جنوب غربی شهر اصفهان قرار دارد و از شمال به بزرگراه صفه، از جنوب به زمین های باز و راه آهن، از غرب به کوه‌های تخت رستم و دره خان و از شرق به شهرک‌ها و مجتمع‌های مسکونی محدود شده است. کوه صفه و دامنه های آن از دیرباز تا به امروز به لطف وجود چشمه های متعدد و سرسبزی دامنه ی کوه، یکی از تفرجگاه های محبوب در بین اهالی شهر اصفهان بوده و همه روزه پذیرای مردمی است که برای فرار از هیاهوی شهری و آلودگی هوا به این کوه می آیند تا اوقات خوشی را در کنار خانواده و دوستانشان سپری کنند. در سال های اخیر نیز شهرداری شهر اصفهان جهت رفاه حال شهروندان و گردشگران امکانات رفاهی و تفریحی بسیار خوبی را در کوه صفه ایجاد کرده که بر جذابیت این کوه افزوده اند.

وجه تسمیه ی کوه صفه:

اگر از فاصله ای دور به کوه صفه بنگرید، متوجه می شوید که این کوه بر خلاف بسیاری از کوه های دیگر به شکل مخروطی نیست و قله ی نوک تیزی در آن دیده نمی شود؛ بلکه ظاهری همچون تخته سنگی صاف و بسیار بزرگ دارد. این ظاهر نسبتا صاف و سکو مانند باعث شده است تا نام “صُفه” به معنی سکو به این کوه اطلاق گردد.

پوشش گیاهی و جانوری در کوه صفه:

فضای سبز صد هکتاریِ کوه صفه پوشش جانوری و گیاهی متنوعی را در خود جای داده است. در این کوه پستاندارانی همچون روباه، شغال، خرگوش و خدنگ زندگی می کنند و اگر در ساعات خلوت به کوه بروید با کمی خوش شانسی می توانید آنها را مشاهده کنید. حضور این حیوانات در کوه صفه، اهمیت رعایت بهداشت محیط و آشغال نریختن را دو چندان می کند، چرا که زباله های انسانی باعث آسیب رساندن به این حیوانات می شوند. کوه صفه همچنین زیستگاه انواع گنجشک سانان و پرندگان دیگری همچون زاغ نوک قرمز، کبک و تیهو نیز است که لانه های خود را بر روی درختچه ها و یا در میان بوته ها صخره ها می سازند. مار، عقرب و بزمجه نیز خزندگان ساکن در کوه صفه را تشکیل می دهند و افرادی که در فصل بهار و تابستان به نقاط مرتفع کوه می روند، لازم است مراقب این خزندگان باشند.

پوشش گیاهان خودرو در کوه صفه نیز شامل گیاهان فصلی و درختچه هایی همچون بادام تلخ و انجیر وحشی است که در گوشه و کنار کوه به صورت پراکنده به چشم می خورند. همچنین شهرداری شهر اصفهان در سال های گذشته با کاشت چمن و درختان دائمی اقدام به گسترش فضای سبز در دامنه ی کوه صفه کرده و محیطی مناسب برای تفریح و استراحت خانواده ها فراهم آورده است.

تفریحات و جاذبه های گردشگری در کوه صفه

کوه صفه جاذبه های طبیعی و غیر طبیعی بسیاری را در خود جای داده است و یک مجموعه ی کامل تفریحی وگردشگری به حساب می آید؛ از امکانات گردشگری مدرنی همچون تله کابین و سالن بولینگ گرفته تا دژی ساسانی بر بلندای کوه و چشمه ها و غارهای متعددی که در گوشه و کنار کوه یافت می شوند، همگی نوید بخش اوقات فراغتی دلپذیر و مهیج برای همه ی اغضای خانواده خواهند بود. با تیم گردشگری گشت تور همراه باشید تا از کوه صفه بالا برویم و با مهمترین جاذبه های آن شنا شویم.

1. قلعه ی شاهدژ:

قلعه ی باستانی شاهدژ که از آن با نام های “قلعه ی دیو” و ” دزکوه ” نیز یاد می شود، قلعه ای پر رمز و راز و تاریخی است که رویداد ها و حوادث تاریخی متعددی را پشت سر گذاشته است. قلعه ی شاهدژ را می توان مهمترین جاذبه ی گردشگری در کوه صفه دانست که بر فراز کوه و کمی پایین تر از قله در زمینی به مساحت 15 هکتار واقع شده است. این قلعه در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

تاریخچه قلعه ی شاهدژ:

به طور کلی بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی، شاهدژ یک قلعه ساسانی است که در دوران باستان ساخته شده و در زمان سلجوقیان مورد بازسازی قرار گرفته است.

کاوش های باستان شناسی بنای اولیه ی قلعه ی شاهدژ را به زمان ساسانیان نسبت داده اند. به عقیده ی این کارشناسان، شيوه ساخت و معماري قلعه شاهدژ مشابه با سایر قلعه های دوران ساسانی است و وجود حفره های سنگی در اطراف کوه صفه یادآور “استودان” های زرتشتی است که احتمال ساسانی بودن این قلعه را افزایش می دهند. استودان‌ یا استخوان دان جایگاه نگه داری استخوان های فرد مرده در دین زرتشتی بوده است. پس از ساسانیان از سرگذشت قلعه ی شاهدژ تا زمان حکومت سلجوقیان اطلاعات زیادی در دسترس نیست. اما در دوران سلجوقی نزاع و درگیری های بین حکومت و فرقه ی اسماعیلیان که با حکومت سازگار نبودند، شدت گرفت. اسماعیلیان به رهبری حسن صباح قلعه های مستحکم خود را بر فراز کوه ها احداث می کردند تا از این طریق دسترسی دشمنان به قلعه های خود را دشوار کنند. دژ افسانه ای الموت قزوین متعلق به حسن صباح نیز یکی از این قلعه ها است.

پس از مرگ ملکشاه سلجوقی در سال ۴۸۵ هجري قمري میان فرزندان او بر سر سلطنت نزاع و درگیری درگرفت و شخصی به نام “احمد بن عطاش” که از او به عنوان قائم‌مقام حسن صباح یاد می شود، از فرصت پیش آمده استفاده کرد و قلعه ی شاهدژ را به تصرف خود درآورد. احمد بن عطاش و مریدانش استحکامات نظامی قلعه و کوه صفه را تقویت کردند و از این طریق بر مناطق اطراف سیطره یافتند و با ارعاب و خونریزی از رهگذران باج می گرفتند. سرانجام سلطان محمد سلجوقی، یکی از پسران ملکشاه، سلطنت را به دست گرفت و پس از تثبیت قدرتش تصمیم به نابودی اسماعیلیان گرفت. سلطان محمد سلجوقی در سال 500 هجری دستور داد کوه صفه را محاصره کنند. پس از ماه ها درگیری سرانجام قلعه سقوط کرد و سربازان سلطان محمد قلعه را به تصرف خود درآورند و رهبران اسماعیلیه را نیز به اسارت کشیدند. پس از سقوط قلعه توسط سپاهیان محمد شاه سلجوقی، قلعه به حال خود رها شد و از آن زمان تاکنون اثری از تداوم حیات در قلعه ی شاهدژ مشاهده نشده است.

ساختار قلعه ی شاهدژ:

قلعه شاهدژ با مساحت تقریبی ۱۵ هکتار از قسمت های مختلفی همچون ارگ مرکزی، سربازخانه‌، برج‌های دیده‌بانی، دیوار بزرگ دفاعی، شش دروازه و تاسیسات جانبی مانند آشپزخانه، انبارهای آذوقه، آب انبار، کارگاه آهنگری و چرم‌سازی و … تشکیل شده است که امروزه آثار آنها برای ما به یادگار باقی مانده است. جالب است بدانید ساختار قلعه ی شاهدژ به صورت لایه لایه می باشد و برای رسیدن به ارگ مرکزی لازم است از چندین لایه ی حفاظتی شامل دیوارهای دفاعی و برج و بارو عبور کرد. این ساختار حفاظتی لایه لایه در کنار مسیر صعب العبور، دسترسی به این قلعه را بسیار دشوار می کرده است. از این رو سربازان محمد شاه سلجوقی پس از ماه ها محاصره سرانجام توانستند این قلعه را تصرف کنند.

تا دوران معاصر اطلاعات کمی از قلعه شاهدژ در اختیار بود و با وجودی که اسم آن به طور مکرر در کتب تاریخی ذکر شده بود، کسی از موقعیت دقیق آن خبر نداشت و مشخص نبود این قلعه ی پر رمز و راز بر فراز کدام کوه آرام گرفته است. تا اینکه در حدود نیم قرن پیش دو پژوهشگر با نام‌های كارو ميناسيان و محمد مهريار به طور مجزا و با فاصله کمی از یکدیگر به این نتیجه رسیدند قلعه‌ای که بر فراز کوه صفه قرار گرفته و قلعه ای که مردم آن را با نام «قلعه دیو» می‌شناسند، همان قلعه شاهدژ است.

امروزه با احداث مسیر های جدید امکان دسترسی به قلعه ی شاهدژ راحت تر شده است، همچنین با استفاده از خط دو تله کابین می توان به راحتی از این دژ تاریخی دیدن کرد.

2. پارک وحش صفه:

پارک وحش صفه در زمینی به مساحت پنج هکتار در دامنه ی شرقی کوه صفه واقع شده است. این پارک وحش سکونتگاه بیش از 318 حیوان از 37 گونه ی مختلف می باشد و هر سال نیز تعداد این حیوانات به دلیل زاد و ولد افزایش می یابد. در پارک وحش صفه حیوانات گوشتخوار و علف خوار وحشی و اهلی همچون تمساح، قوچ، میش، شتر، گوزن، آهو، خرگوش، گرگ، روباه، گراز، شیر، خرس و پرندگانی از قبیل اردک، غاز و قو نگه داری می شوند. همچنین جالب است بدانید در باغ وحش صفه بخش ویژه ای نیز برای نمایش حیوانات شبیه سازی شده راه اندازی شده است. این حیوانات که در پژوهشکده ی رویان شهر اصفهان از طریق فناوری شبیه سازی متولد شده اند شامل چندین قوچ و میش (قوچ قمیشلو) می باشند و به منظور بازدید عموم مردم به این پارک منتقل شده اند. باغ وحش صفه بزرگترین باغ وحش در شهر اصفهان است و هر سال نزدیک به 80 هزار نفر از آن بازدید می کنند. اما به باور برخی از کارشناسان محیط زیست، پارک وحش صفه ی شهر اصفهان استاندارد های لازم برای نگهداری و زندگی حیوانات را ندارد و این حیوانات در شرایط سخت و عذاب آوری زندگی می کنند، از این رو برخی از دوستداران و فعالان محیط زیست خواهان بسته شدن این باغ وحش هستند.

3. تله کابین صفه

تله کابین صفه یکی دیگر از جاذبه های تفریحی در کوه صفه است که امکان دسترسی به مناطق مرتفع کوه را ممکن می سازد.

تله کابین صفه دو مسیر دارد:

خط یک تله کابین از کنار بولینگ صفه آغاز می شود و پس از طی مسیر 1850 متری در ایستگاه “گردنه ی باد” متوقف می شود.

خط دو تله کابین صفه نیز از ایستگاه گردنه باد آغاز می شود و پس از طی 800 متر در قله ی کوه متوقف می شود. از این ایستگاه می توان به راحتی  خود را به قلعه تاریخی شاهدژ رساند.  اگر قصد دارید سوار بر تله کابین صفه شوید، دوربین عکاسی خود را فراموش نکنید، چراکه چشم انداز زیبای کوه صفه و مناظر اطراف آن در برابر دیدگان شما قرار می گیرد و تجربه ای دلنشین خصوصا برای کودکان خواهد بود.

ساعات کار: همه روزه از ساعت 16:30 الی 22 – روزهای تعطیل از ساعت 10 الی 22 (روزهای شنبه تله کابین تعطیل است).

هزینه ی بلیت: بلیت دو طرفه 30 هزار تومان- یک طرفه 18 هزار تومان، بلیت ویژه ی توریست دو طرفه 60 هزار تومان- بلیت ویژه ی توریست یک طرفه 30 هزار تومان

4. سالن بولینگ و بیلیارد صفه

هیجان بازی های گروهی و انفرادی را در سالن بولینگ و بیلیارد صفه تجربه کنید. سالن بولینگ صفه با مساحت هزار متر مربع در طبقه ی زیرین ایستگاهِ تله کابین صفه قرار دارد و پذیرای علاقه مندان به این ورزش است.

ساعات کاری: بولینگ و بیلیارد صفه تمامی روزهای هفته به جز شنبه‌ها از ساعت ۱۶:۳۰ الی ۲۴:۰۰ – ساعت شروع به کار بولینگ و بیلیارد صفه در روزهای تعطیل از ساعت ۱۰:۰۰ صبح است.

هزینه:

 بولینگ یک ساعت 110000 تومان و نیم ساعت 70000 تومان

بیلیارد اسنوکر یک ساعت 35000 تومان و نیم ساعت 20000 تومان،

بیلیارد 8 بال یک ساعت 25000 تومان و نیم ساعت 15000 تومان

5. شهربازی صفه

این شهربازی کوچک در نزدیکی ایستگاه تله کابین واقع شده و وسایل بازی متنوعی همچون سرسره بادی، سالتو، فریزبی رنجر، کشتی، ماشین برقی و چندین وسیله ی مهیج دیگر را در خود جای داده است.

ساعات کاری: شهربازی صفه همه‌روزه از ساعت ۱۷:۰۰ الی ۲۴:۰۰

6. زیپ لاین و پل معلق صفه

اگر می خواهید کمی از زندگی روزمره و تکراری فاصله بگیرید و لذت ترشح آدرنالین را در بدنتان تجربه کنید، زیپ لاین کوه صفه را به شما پیشنهاد می کنیم.

زیپ لاین که در گروه تفریحات هیجانی (فرا ورزشی)  قرار می گیرد، فعالیتی بسیار مهیج و نشاط آور است و تجربه ای به یادماندنی برای شما رقم خواهد زد. در این تفریح مهیج، دو سر سیم یا طناب بسیار محکمی را بین دو نقطه با ارتفاع متفاوت وصل می کنند و فرد با کمک تجهیزات مناسب و جلیقه ی مخصوص (هارنس) به این طناب آویزان می شود و به وسیله یک قرقره که با تسمه های مخصوص و کارابین به هارنس متصل شده است از یک سر طناب به سر دیگر می رود. در واقع اختلاف ارتفاع بین دو سر طناب باعث می شود که شما سُر بخورید و برای لحظاتی در هوا معلق بمانید.

زیپ لاین کوه صفه اولین زیپ لاین دو نفره در ایران است که ایستگاه آن در دامنه ی جنوبی کوه صفه و در مجاورت ایستگاه دوم تله کابین واقع شده. طول زیپ لاین کوه صفه ۱۶۵ متر و ارتفاع آن از سطح زمین ۶۰ متر است.

پل معلق صفه نیز در همین مکان قرار دارد. همزمان ۱۰ نفر می توانند از پل عبور کنند.

ساعات کاری: زیپ‌لاین و پل معلق صفه از یک‌شنبه تا پنج‌شنبه از ساعت ۱۶:۳۰ الی ۲۲:۰۰ و در روزهای تعطیل از ساعت ۱۰:۰۰

هزینه: بلیت زیپ لاین و پل معلق 25 هزار تومان

7. بام اصفهان:

بام اصفهان محلی برای تماشای چشم انداز شهر اصفهان و مناظر زیبای اطراف کوه صفه است.

8. پل رنگین کمانی:

 این پل سنگی در پشت کوه صفه و در جبهه ی غربی آن واقع شده است.

 

9. غارها و چشمه های کوه صفه:

جاذبه های گردشگری کوه صفه تنها به موارد بالا محدود نمی شود، بلکه طبیعت زیبای آن نیز علاقه مندان و دوستداران طبیعت را به خود جذب می کند. مهمترین جاذبه های طبیعی کوه صفه غارها و چشمه های مختلفی هستند که در جای جای این کوه واقع شده اند و علاقه مندان به پیاده روی و کوه نوردی را به سوی خود دعوت می کنند.

 مهمترین چشمه های کوه صفه عبارتند از:

 چشمه ی پاچنار: چشمه ی پاچنار در ارتفاع 1850 متری واقع شده است و حیات و سرسبزی را به نواحی اطراف بخشیده است.

چشمه درویش (خاچیک): اگر از چشمه ی پاچنار صد متر به سمت شرق حرکت کنیم، در ارتقاع تقریبی 1900 متری چشمه ی دیگری را مشاهده خواهیم کرد که به چشمه درویش یا خاچیک شهرت یافته است. این چشمه از دیرباز تفرجگاه مردم شهر اصفهان بوده و گفته می شود سال ها پیش فردی ارمنی به نام”خاچیک” در این مکان دکه ی فروش مواد غذایی داشته است و از این رو مردم محلی به آن چشمه ی خاچیک می گویند. جالب است بدانید”ژان باتیست تاورنیه” – جهانگرد فرانسوی- که در زمان شاه عباس دوم صفوی به ایران سفر کرده بود، در سفرنامه ی خود به این چشمه اشاره کرده.

چشمه ی گل زرد : این چشمه در فاصله ای نه چندان دور از چشمه ی خاچیک قرار دارد، اما مسیر دسترسی به آن کمی دشوار است.

چشمه ی چاه درویش (چشمه گچی): این چشمه که به واسطه ی قرار گرفتن در زمینی آهکی به چشمه گچی نیز شهرت یافته است، در فاصله ی 700 متری و در ارتفاع 1800 متری از چشمه ی درویش واقع شده و در بیشتر اوقات سال جوشان است.

این چشمه ها مهمترین چشمه های کوه صفه هستند که طراوت و شادابی را به این کوه ارزانی داشته اند و به استراحتگاه کوهنوردانی تبدیل شده اند که پس از طی مسافتی طولانی دقایقی را در کنار این چشمه ها سپری می کنند تا قوای خود را بازیابند. دسترسی به برخی از این چشمه ها همچون چشمه ی خاچیک راحت است، اما برای رفتن به چشمه ی گل زرد به تجهیزات کوه نوردی نیاز است.

کوه صفه همچنین بیش از 14 غار کوچک و بزرگ را در خود جای داده است که مهمترین آنها عبارتند از: غار هفت چشمه، غار بیدستون (غار انجیری/ انجیلی)، غار قنبر، غار کسرا، غار گنگ آباد، غار کفتار (در دره دوزخ) و غار دست‌کند “چکاد” (کار گروه چکاد). همچنین اواخر سال 91 تیم غار شناسی اصفهان موفق به کشف غاری جدید در ارتفاع دو هزار متری از سطح دریا شد و نام سیمرغ را بر آن نهادند. غار سیمرغ از سه حلقه چاه بسیار تنگ و باریک تشکیل شده و به باور کارشناسان یکی از بی‌نظیرترین غارهای شناخته شده در کوه صفه شهر اصفهان است.

توجه به این نکته ضروری است که برخی از این غارها در مسیرهای صعب العبور واقع شده اند و دسترسی به آنها نیازمند تجهیزات مناسب کوهنوردی و حضور راهنمای متخصص می باشد.

• کوهنوردی و سنگ نوردی در کوه صفه

کوه صفه به دلیل وجود میسر های سنگ فرش شده ی متعدد، مسیر های کوهنوردی ایمن و صخره های بزرگ و مرتفع به محیط بسیار مناسبی برای انجام فعالیت های پیاده روی، کوهنوردی و سنگ نوردی تبدیل گشته است. همچنین به دلیل در اختیار داشتن امکانات مناسب ، پاتوق کوهنوردان آماتور و حرفه ای از سراسر شهر اصفهان شده است و دوستداران این ورزش را به خود جذب می کند.

***

امکانات رفاهی پارک صفه

پارکینگ، چندین رستوران، دکه های فروش مواد غذای، نمازخانه و سرویس بهداشتی از جمله امکانات رفاهی هستند که  در مجموعه تفریحی، رفاهی و گردشگری کوه صفه جهت رفاه حال شهروندان و گردشگران فراهم شده اند.

آدرس: اصفهان، بلوار شهدای صفه، تفرجگاه کوهستانی صفه

ساعات بازدید: 7 الی یک بامداد

• آشنایی با دیدنی های اصفهان

منطقه ی جنگلی ناژوان واقع در غرب شهر اصفهان با وسعت 1200 هکتار، مجموعه ای از جذاب ترین جاذبه های طبیعی و گردشگری اصفهان همچون بزرگترین تونل آکواریوم ایران، تله سیژ، باغ خزندگان، باغ پروانه ها و بسیاری موارد دیگر را در خود جای داده است و تبدیل به یکی از محبوب ترین جاذبه های گردشگری در شهر زیبای اصفهان شده است. امروز قصد داریم تا در گردشی کوتاه و مجازی به این پارک جنگلی برویم و یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری در این پارک را به شما معرفی کنیم: باغ پرندگان اصفهان.

از آنجاکه باغ پرندگان اصفهان در پارک جنگلی ناژوان و در حاشیه ی زاینده رود واقع شده است، مکانی ایده آل و بسیار مناسب برای نگه داری از انواع پرندگان محسوب می شود؛ چرا که بسیاری از پرندگانی که در این باغ نگهداری می شوند، در شرایط عادی توانایی زندگی در محیط گرم و خشک و نسبتا آلوده ی شهر اصفهان را ندارند، اما محیط سرسبز و درختان سر به فلک کشیده ی پارک ناژوان در کنار طراوت زاینده رود، فضایی ایده آل و طبیعی را برای زندگی این پرندگان  فراهم آورده است.

باغ پرندگان اصفهان در دهه ی هفتاد خورشیدی با هدف ایجاد فضایی فرح بخش برای خانواده ها، معرفی پرندگان مختلف و بعضاً کمیاب و همچنین تحقیق و پژوهش بر روی این پرندگان در زمینی به مساحت 17 هزار متر مربع تاسیس شد. امروزه باغ پرندگان اصفهان سکونتگاه پنج هزار قطعه پرنده از 130 گونه ی مختلف است و بازدید کنندگان می توانند در این باغ، با انواع پرندگانِ بومی ایران و دیگر کشورهای جهان همچون اندونزی، استرالیا، چین، تانزانیا و … آشنا شوند.

اولین چیزی که در هنگام ورود به باغ پرندگان، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند، سقف توری بسیار گسترده ای است که بخش اعظم باغ را در بر گرفته است و این امکان را برای بسیاری از پرندگان فراهم آورده تا آزادانه در محوطه ی باغ پرواز کنند.

باغ پرندگان اصفهان از بخش های مختلفی تشکیل شده است و در هر بخش تلاش شده تا حد امکان، محیط طبیعی پرندگان شبیه سازی شود. در ادامه شما را با این بخش ها آشنا می کنیم.

• فضای سبز باغ: فضای سرسبز و پردرخت باغ پرندگان شهر اصفهان محل زندگی پرندگانی همچون قرقاول و طاووس است و این پرندگان زیبا در محیطی شبیه به جنگل آزادانه به گشت و گذار مشغول اند.
• صخره: در این قسمت از باغ بر خلاف فضای سبز، پوشش گیاهی کمتری به چشم می خورد و همانطور که از نامش پیداست محل زندگی پرندگان مناطق بیابانی و سنگلاخی همچون کبک، تیهو و بلدرچین است.
• قفس های فلزی محل زندگی برخی پرندگان شکاری مثل شاهین، عقاب، کرکس و جغد است. البته که مشاهده ی این پرندگان بسیار باشکوه و با عظمت در پشت حصارهای فلزی ناراحت کننده است، اما به دلیل ذات تهاجمی و شکارچی بودن این پرندگان و برای محافظت از سایر پرندگان باغ و حتی بازدیدکنندگان، لازم است این پرندگان پر ابهت در قفس های فلزی نگه داری شوند.
• قفس های شیشه ای محل نگهداری پرندگان غیر بومی است که توانایی زندگی در آب و هوای شهر اصفهان را ندارند. در این قفس های شیشه ای با کمک وسایلی همچون دستگاه های تهویه و وسایل سرمایشی و گرمایشی محیط مناسب برای زندگی پرندگان فراهم شده است. برخی از مهمترین پرندگان حاضر در قفس های شیشه ای عبارتند از: طوطی، مرغ عشق و توکان.
• برکه ها در این باغ محل زندگی پرندگان آبچر همچون فلامینگو، پلیکان، قو و اردک می باشد.

همانطور که پیشتر گفته شد یکی از اهداف احداث باغ پرندگان اصفهان، تحقیق و پژوهش بر روی پرندگان مختلف است. از این رو باغ پرندگان بخش های تخصصی و آموزشی همچون واحد کلینیک و بهداشت، واحد تکثیر پرندگان، واحد تغذیه و تاکسیدرمی را در بر دارد و محیطی مناسب برای محققان فراهم آورده است.

در سفر به شهر زیبای اصفهان، بازدید از باغ پرندگان و لذت شنیدن آواز دلنشین پرندگان در محیط جنگلی و سرسبز پارک ناژوان را از دست ندهید.

آدرس باغ پرندگان اصفهان: اصفهان، میدان سهروردی، خیابان الفت

شماره تماس: 37713500-031

ساعات بازدید از باغ پرندگان اصفهان: شش ماه نخست سال از ساعت 8:30 الی 18 – شش ماه دوم سال از ساعت 8:30 الی 16

هزینه ی بازدید: 15 هزار تومان (سال 98)

• سایر مکان های دیدنی اصفهان

“باشکوه، بسیار زیبا و چشم نواز” واژگانی است که بسیاری از شرق شناسان و جهانگردان اروپایی همچون ژان شاردن، پاسکال کوست و آندره گدار فرانسوی در توصیف کاخ هشت بهشت، در سفرنامه ها و یادداشت هایشان بکار برده اند، چرا که ملاحت، زیبایی و اوج هنر عصر صفوی را می توان در کاخ هشت بهشت اصفهان به نظاره نشست. کاخ هشت بهشت که روزگاری هشت سوگلی شاه صفوی در آن زندگی می کرده اند، به خاطر معماری ویژه و تزئینات منحصر به فردش به عنوان زیباترین کاخ دنیا شناخته می شد و از آن با عبارت “فرح‌انگیزتر از مجلل‌ترین کاخهای ممالک اروپایی” یاد می کردند.

معرفی کاخ هشت بهشت

عمارت هشت ضلعی ِهشت بهشت یا “هشت به هشت” و “هشت در بهشت” یکی دیگر از شاهکار های معماریِ ایرانی است که در زمان حکومت شاه سلیمان یکم در دو طبقه و در نزدیکی باغ بلبل احداث گردید. کاخ هشت بهشت به گواهِ بسیاری از مورخان و شرق شناسانی که در عصر صفوی و قاجار به اصفهان سفر کرده بودند، به عنوان زیباترین کاخ در دنیا شناخته می شد و آنها توصیفات نسبتا کاملی درباره ی ویژگی های این کاخ را برای ما به یادگار گذاشته اند که در ادامه از آن ها خواهیم گفت. جالب است بدانید نخستین مدرسه ی اصفهان با نام مدرسه همایونی در زمان قاجار در کاخ هشت بهشت تاسیس شد و در این دوران نیز تغییراتی در تزئینات کاخ ایجاد شد. کاخ هشت بهشت در حال حاضر در میان پارک شهید رجایی اصفهان قرار دارد و با شماره ی 227 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تاریخچه کاخ هشت بهشت 

دوران صفوی

از میان چندین کاخ و عمارت کلاه فرنگی که در عصر صفوی در منطقه ی چهارباغ اصفهان وجود داشت، امروزه تنها کاخ هشت بهشت برای ما به یادگار باقی مانده است. با استناد به کتاب “اسناد مصور اروپاییان از ایران”  تالیف دکتر غلامعلی همایون می توان گفت، ساختِ عمارت هشت بهشت در زمان شاه عباس دوم شروع شد و در سال 1080 هجری قمری مقارن با سومین سال سلطنت شاه سلیمان صفوی، به اتمام رسید. این کاخ در نزدیکی باغی بسیار بزرگ به نام باغ بلبل در دو طبقه با تزئینات منحصر به فرد احداث گردید؛ باغ بلبل يا باغ هشت بهشت در زمان شاه عباس صفوى بنيان نهاده شده بود و خود جزیی از بـاغ بـزرگتر نقش جهان بود که شـاه اسماعیل اول آن را احداث کرده بود. گفته می شود شاه سلیمان صفوی این کاخ را برای هشت محبوبه ی خود، ساخته بود و چهار سوگولی در طبقه ی اول و چهار سوگلی نیز در طبقه ی دومِ این عمارت زندگی می کرده اند.

دوران قاجار

از سرگذشت کاخ هشت بهشت بعد از عصر صفوی تا زمان ناصرالدین شاه قاجار اطلاعات زیادی در دسترس نیست و دقیقا نمی دانیم در این بازه ی زمانی چه کسانی در کاخ هشت بهشت سکونت داشته اند و یا کاربری آن چه بوده است. به هرحال در زمان قاجاریان به دستور ظل‌السلطان -حاکم اصفهان و پسر ناصرالدین شاه قاجار- در سال 1298 هجری قمری در محل کاخ هشت بهشت مدرسه ای به تقلید از دارالفنونِ تهران افتتاح گردید و نام مدرسه ی همایونی را بر آن گذاشتند. مدرسه ی همایونی که گفته می شود اولین مدرسه در اصفهان بوده است، تنها دو سال دوام آورد و پس از آن به دستور ناصرالدین شاه که به این مدرسه بدگمان شده بود، تعطیل شد. “میر سید علی جناب” در کتاب الاصفهان درباره ی مدرسه همایونی چنین می نویسد:

” ظل السطان مدرسه همایونی را در هشت‌ بهشت تاسیس نمود تحت ریاست علی‌خان ناظم العلوم، دو سال بیشتر دوام نكرد لیكن اثرات خوبی گذارد “

 پس از آن ناصرالدین شاه قاجار باغ و عمارت هشت بهشت را در اختیار یکی از دخترانش به نام بانو عظمی افتخار الدوله قرار داد، به شرط آنکه در معماری، تزیینات و حریم باغ آن تغییری ایجاد نکند و در نظافت و آراستگی کاخ و اطراف آن کوشا باشد. پس از فوت بانو عظمی افتخار الدوله، کاخ و باغ هشت بهشت به وراث او رسید و متاسفانه آنها تغییرات عمده ای در باغ و کاخ هشت بهشت ایجاد کردند و از تزئینات نفیس و گرانبهای کاخ کاستند. به عنوان مثال تزییناتِ نقاشی، طﻼ کاری و آیینه کاریِ این کاخ زیبا در این دوران و اواخر قاجار در زیر لایه ای از گچ و تزئینات گچی پنهان شد و دیگر خبری از آن همه شکوه و عظمت پیشین نبود. آندره گدار -باستان شناس و ایران شناس فرانسوی – در این باره می گوید:

“متأسفانه امروز از نرده‌های چوب زرنگار و قابهـا و جـام هـای بلور و آلت هـای شیشه ای رنگارنگ ظریف اثری بر جای نمانده است، چرا کـه در دوره هـای بعـد از صفویه و بخصوص در عصـر قاجاریان تغییرات بسیاری در آن داده شد. این تغییرات به حدی است که برخی از سیاحان آن را از دوران قاجار بـه حساب آورده‌اند.”

 همانگونه که از گفته های آندره گدار پیداست، تغییراتی که در دوره ی قاجار در کاخ هشت بهشت ایجاد شد، به اندازه ای زیاد بوده است که بسیاری از سیاحان به اشتباه گمان می کرده اند، عمارت هشت بهشت در دوران قاجار ساخته شده است. به عنوان مثال “پاسکال کوست” -نقاش و خاورشناس فرانسوی- که در دوران سلطنت محمدشاه قاجار (1220 ه.ش) به ایران سفر کرده بود، عمارت هشت بهشت را متعلق به دوران قاجار می دانست و درباره ی آن چنین نوشته است:

“عمارتی که هشت بهشت یا هشت در بهشت نام دارد، به وسیله فتحعلی شاه قاجار در محوطه کاخ های دوره صفوی ساخته شده و به منزله قصری تابستانی به حساب می آمده است که هشت نفر از محبوبه های شاه در آن سکونت داشتند و هر کدام اقامتگاهی جدا در اختیارشان بود. به این ترتیب که چهار تن از آنها در طبقه همکف و چهار تن دیگر در طبقه اول بنا می زیسته اند…”

پس از قاجار

سرانجام در تاریخ 15 شهریور سال 1343 شمسی، باغ و کاخ هشت بهشت به وزارت فرهنگ و هنر واگذار شد و تعمـیرات اساسـی آن بوسیله اداره باستان‌شناسی شروع گردید. در این زمان گروهی از باستان شناسان ایرانی و ایتالیایی به همراه استادکاران ایرانی، تزئینات عصر صفوی را از زیر لایه های گچِ دوران قاجارخارج کردند و باردیگر زیبایی و شکوه عمارت هشت بهشت را احیا نمودند.

معماری کاخ هشت بهشت

عمارت هشت ضلعیِ کاخ هشت بهشت در سبک معماری اصفهانی در دو طبقه به ارتفاع 14 متر ساخته شده است و این دو طبقه از طریق دو راه پله به یکدیگر راه دارند. عمارت هشت بهشت دو متر بالاتر از سطح زمین قرار دارد و دارای چهار ایوان در چهار طرف بنا است که با وجود شباهتی که با یکدیگر دارند، در تزئینات و جزئیات با یکدیگر متفاوت هستند. روشنایی درون عمارت به وسیله ی این چهار ایوان تامین می شده است و در ایوان شمالی حوضی کم عمق از جنس مرمر وجود دارد، که به آن حوض مروارید می گویند. ایوان شمالی، نمای اصلی عمارت می باشد، اما از آنجا که استخری بزرگ روبروی ایوان شرقیِ عمارت واقع شده است، این ایوان به نمای اصلیِ عمارت بدل گشته است.

پاسکال کوست در توصیف معماری کاخ هشت بهشت چنین می نویسد:

“این عمارت 30 متر طول و 35.26 متر عرض دارد و از سطح مجاور باغ آن 2 متر بلندتر است و به وسیله دو پلکان ده پله ای که متصل به نماهای شرقی و غربی قصر هستند داخل آن می شوند. پس از آن ایوانی با دو ستون چوبی بلند وجود دارد که با مدخل هایی به سرسرای مرکزی ارتباط پیدا می کند. طاق این سرسرا به یک نورگیر گنبدی شکل که هشت پنجره جنوبی دارد ختم می شود. در وسط سرسرا نیز حوضی هشت ضلعی وجود دارد که قطرش 3.30 متر است و فواره دارد”

وارد کاخ هشت بهشت می شویم. عمارت هشت بهشت بر چهار پایه که فرم هشت ضلعی دارند، استوار گشته است و از این رو طرح درونی عمارت به شکل چلیپا می باشد. در چهار گوشه ی طبقه ی اول چهار اتاق دیده می شوند که روزگاری محل زندگی چهار سوگلی شاه بوده است و هریک از اتاق ها نقشه ی متفاوتی از یکدیگر دارند و تزئینات و فضای داخلی آن ها نیز متمایز از دیگری می باشد.

فضای مرکزی عمارت با مقرنس‌های گچی و نقاشی آراسته شده است و از چهار طرف به چهار ایوان باز می‌شود. در میان طبقه ی اول حوضی هشت ضلعی دیده می شود و اگر به بالا بنگریم، در مركزِ سقف نورگيرى هشت گوش می بینیم که درست در بالای حوض و در پاسخ به آن ساخته شده است و اشعه هاى نور را به درون هدایت می کند.

به طبقه ی دوم عمارت می رویم. طبقه ی دوم نیز روزگاری محل زندگی چهار سوگلیِ دیگر شاه بوده است و به راهرو‌ها و اتاق‌های متعددی تقسیم شده است که هر یـک تزیینات مخصوص به خود را دارد. برخی از این اتاق ها با حوض آب و برخی دیگر با بخاری‌های دیواری تجهیز شده اند و دیوار ها نیز مزین به هنر آینه کاری می باشند.

به طور کلی تزئینات به کار رفته در عمارت هشت بهشت بسیار است و بهترین کار برای توصیف این تزئیناتِ مفصل مراجعه به سفرنامه های افرادی است که از این عمارت دیدن کرده اند. یکی از جهانگردانی که در عصر صفوی از عمارت هشت بهشت بازدید کرده بود، ژان شاردن فرانسوی است. او کاخ هشت بهشت را اینگونه توصیف کرده است:

” این تالار را عمارت بهشت می نامند و بهشت طبقه دهم آسمان را گویند؛ از این جهت می توان آن را تالار فردوس نامید. طول تالار شصت پا و غیر منظم ساخته شده است… تمام کف‌ها موزاییک بسـیارعالی است، دیوار‌ها و جرز‌ها دو طبقه بوده و داﻻن‌ها در اطراف آنهاست. در ایـن داﻻن هـا صـد‌ها مکان است که دلکش‌ترین و فرح انگیز‌ترین نقاط دنیا محسوب می‌شود… هیچ کدام از این نقاط از نظر شکل، ساختمان، تزیینات و آرایش شبیه دیگری نیست؛ در هر جایی چیز تازه و گوناگونی می بینید، چنان که در بعضی بخاری های متنوع و در برخی حوض ها و فواره ها به چشم می خوردند. فواره هایی که از لوله هایی که داخل دیوارها قرار دارند آب می گیرند. … قسمت پایین تا ده پا از سطح زمین از سنگ یشم و نرده ها از چوب زرنگار و قاب ها و چهارچوب ها از نقره و جام ها از بلور و آلت ها از شیشه های رنگارنگ ظریف ساخته شده است. اما راجع به تزیینات نمی توان این اندازه شکوه، عظمت، دلربایی و فریبندگی را که درهم آمیخته است تصور کرد. در همه جا آیینه های بلورین در دیوارها به کاررفته است، آیینه کاری های کاملی که از باشکوه ترین نوع خود در دنیاست. اتاق های کوچکی نیز در آنجاست که فقط گنجایش یک تختخواب دارد. “

پاسکال کوستِ فرانسوی نیز که در دوران سلطنت محمدشاه قاجار به ایران سفر کرده بود، عمارت هشت بهشت و تزئینات آن را اینگونه وصف می کند:

“… ایوان اصلی به سمت شمال قصر بوده و هشت ضلعی است که دارای دو ستون بلند از چوب سرو است و در وسط آن حوضی به طول 2.80 و عرض 2.30 ساخته شده که فواره دارد. سقف این ایوان دارای تزیینات زیاد است و دیوارهای داخلی قصر هم با نقاشی و طلاکاری و اشکال پرندگان مختلف و گل های رنگارنگ و شیشه کاری ها و آینه کاری ها تزیین شده است. در این سرسرا دو تابلوی نقاشی بزرگ دیده می شود که فتحعلی شاه را بر روی تخت نشان می دهد و در اطراف او چند نفر از فرزندانش قرار گرفته اند. تمام این عمارت بر روی زیربنایی قرار دارد که پایه بنا محسوب می شود و از مرمرهای زیبای تبریز ساخته شده، هیچ چیزی زیباتر از این اثری که نمای مجموعه این عمارت در انسان می گذارد وجود ندارد. اطراف عمارت در قسمت خارجی با سنگ های سخت پوشیده شده و در وسط این قسمت سنگفرش کوچکی تعبیه شده که اضافه آب های حوض های داخل و خارج عمارت در آن جریان پیدا می کند… محوطه کاخ با چنارهای بلند محصور شده و باغچه های گل آن را آرایش می دهند، این گل ها بیشتر از نوع گل رز و یاسمن هستند، خیابان شمالی کاخ به قصر چهلستون مربوط می شود و خیابان غربی با سردر بزرگی به خیابان چهارباغ اتصال می یابد. سایر خیابان های کاخ به باغ های میوه منتهی می شوند. “

“انگلـبرت کمپفر” جهانگردان مشهور آلمانی یکی دیگر از سیاحانی است که در دوران صفویه از اصفهان بازدید کرده بود. او که در دربار شــاه سلیمان حضور داشت، محوطه اطراف عمارت هشت بهشت را این گونه توصیف می کند:

… درباره این کاخ می‌گویم آن هم برای اینکه فقط به ذکر اهم مطالب درباره آن اکتفا کرده باشیم که در وسط یک میدان عریض باز که با تخت سـنگ‌های چهار گوش فرش شده قرار دارد. در فواصل معین یک ردیف نیمکت مرمری و همچنین یک جـوی آب در دور آن تعبیه شده است، از همه اطراف حاشیه باغ پیاده روهایی که دور آن‌ها را نرده هـای زیبـایی گـذارده انـد و در هر دو طرف آن‌ها چنار کاشته‌اند به طرف کاخ کشیده شده است، در داخل، سلسله خیابان هـایی که از طـرف شمال به جنوب کشیده شده است، با باغچه‌هایی دلربا قطع می‌شود، در حالی که ردیف‌های شرقی ـ غربی، آبی را کـه در چهارباغ در زیرزمین گرفته می‌شود به باغ هدایت می‌کند، این آب به کار پر کردن استخر می‌خـورد کـه یازده قـدم عرض دارد و از سنگهای چهارگوش ساخته شده است و مرغابی‌ها و قو‌ها بر سطح این استخر شناورند… “

اطلاعات بازدید از کاخ هشت بهشت

آدرس: اصفهان، خیابان باغ گلدسته، پارک شهید رجایی، کاخ هشت بهشت

ساعات بازدید: 9 صبح الی 5 بعد ازظهر

هزینه ی بازدید: 4000 تومان برای شهروندان ایرانی و 30000 تومان برای شهروندان خارجی (هزینه ممکن است تغییر کند)

 

• سایر جاذبه های گردشگری شهر اصفهان 

ناصر خسرو قبادیانی، شاعر و جهانگرد معروف ایرانی که در سال 444 هجری قمری به شهر اصفهان سفر کرده بود، در سفرنامه ی خود در توصیف شهر اصفهان و مسجد جامع این شهر اینچنین اورده است: “… شهری است بر هامون نهاده، آب و هوایی خوش دارد… و در میان شهر مسجد آدینه بزرگ و نیکو ساخته شده است” .

صدها سال پیش ناصر خسرو در سفرنامه اش از زیبایی و عظمت مسجد جامع اصفهان سخن گفته بود؛ امروز ما در سفرنامه ی گشت تور قصد داریم همچون ناصرخسرو از این مسجد تاریخی دیدن کنیم و این شاهکار معماری ایرانی-اسلامی را بهتر مورد بررسی قرار دهیم. پس با ما همراه باشید.

معرفی:

مسجد جامع اصفهان که به آن مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه (مسجد آدینه) نیز می گویند، یکی از برجسته ترین بناهای تاریخی و مذهبی در شهر اصفهان است که همچون یک کتاب تاریخِ مصور سیر تحول و تکامل معماری ایرانی-اسلامی را برای ما بازگو می کند. قدمت مسجد جامع اصفهان به قرن دوم هجری قمری باز می گردد و در طول عمر خود شاهد فراز و فرودهای بسیاری بوده است. این اثر در سال 1310 هجری شمسی در لیست آثار ملی ایران و در سال 1390 نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

تاریخچه:

همانطور که پیشتر گفته شد، مسجد جامع اصفهان را می توان کتاب تاریخ معماری ایرانی-اسلامی دانست؛ چرا که این مسجد در طول 12 قرن تغییرات بسیاری را به خود دیده، در هر دوره بخش هایی به آن افزوده شده که باعث تکامل آن نسبت به دوره های قبل گردیده است. اگر بخواهیم تاریخ مسجد جامع اصفهان را به تفصیل توضیح دهیم، نیاز به ده ها صفحه است و هدف ما نیز تشریح کامل تاریخ این بنا نیست، چرا که این کار از صبر خوانندگان خارج است. اما در ادامه تلاش کرده ایم، سرگذشت این مسجد با شکوه را مختصر و مفید برای شما توضیح دهیم:

• در سال 156 هجری قمری و در زمان خلافت ابو جعفر منصور (دومین خلیفه ی عباسی) مسجدی بسیار ساده از جنس خشت خام و متناسب با جمعیت شهر در ضلع شمال غربی میدان مرکزی شهر اصفهان قرار داشت. گفته می شود این مسجد بر روی بقایای یک آتشکده ساخته شده بود.

• در سال 226 هجری قمری و در زمان خلافت معتصم (هشتمین خلیفه ی عباسی ) مسجد جامع پیشین را که در اثر گسترش شهر و افزایش جمعیت دیگر پاسخگوی نیازهای جامعه نبود، تخریب کردند و با خریدن زمین ها و خانه های اطراف آن، مسجدی بزرگتر به مساحت حدود یک هکتار احداث نمودند. از دیگر اقدامات در این دوران می توان به اصلاح جهت قبله و ساخت کتابخانه برای مسجد اشاره کرد.

• در قرن های پنجم و ششم هجری قمری (قرن های یازده و دوازده میلادی) تحولات اساسی در بنای مسجد رخ داد که مهمترین آنها ساخت گنبد نظام الملک واقع در ضلع جنوبی و ساخت گنبد تاج‌الملک واقع در ضلع شمالی مسجد بود. گنبد تاج‌الملک که مردم محلی به آن “گنبد خاکی” نیز می گویند، دقیقا مقابل گنبد نظام الملک واقع شده است.

• در دوران سلجوقی، مسجد جامع اصفهان شاهد تغییرات بسیار مهم و اساسی بود؛ در این دوران معماران ایرانی با ساخت چهار ایوان در ضلع‌های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی مسجد مبدع سبکی جدید در ساخت مسجد بودند که به “مسجد ایرانی” شهرت یافت و با این کار از الگوی “مسجد عربی” فاصله گرفتند. بعدها الگوی مسجد ایرانی در ساخت سایر مساجد کشور نیز بکار رفت. این چهار ایوان محلی برای جلوس پادشاه و برگزاری نماز و تحصیل طلاب بود.

• در سال 515 هجری قمری، فرقه ی اسماعیلیان که تحت فشار حکومت قرار داشتند، مسجد جامع اصفهان را به آتش کشیدند و بر اثر این آتش سوزی بخش اعظمی از مسجد شامل کتابخانه ی بزرگ آن از بین رفت. حکایت این آتش سوزی در کتیبه ای به خط کوفی در شمال شرق مسجد به چشم می خورد.

• در دوره های ایلخانیان، مظفریان، تیموریان و صفویان نیز مسجد جامع اصفهان بر نتیجه ی بازسازی ها و یا نزاع ها دستخوش تغییرات متعدد شد.

• در دوران قاجار نیز از آنجا که پایتخت به شهر تهران منتقل شده بود، مسجد جامع اصفهان اهمیت گذشته ی خود را از دست داد. بنابراین در این دوران تنها چند بازسازی محدود در مسجد انجام شد.

• مسجد جامع اصفهان در سال 1310 هجری شمسی جز آثار ملی ثبت گردید و هر سال بودجه ای برای حفظ و نگهداری از آن اختصاص داده شد.

• پس از انقلاب نیز مرمت و بازسازی مسجد اصفهان ادامه یافت. اما متاسفانه در اسفند ماه سال 1363 بمبی از بمب افکن های عراقی در شبستان جنوب شرقی مسجد فرود آمد و باعث ویرانی گسترده ی این قسمت و سایر قسمت های مسجد شد.

• سرانجام در سال 1390 و پس از تلاش های بسیار مسجد جامع اصفهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

 

معماری مسجد جامع اصفهان:

در ساخت مسجد جامع اصفهان از سبک های مختلف معماری استفاده شده است و حتی می توان ردپای سبک های معماری کشورهای همسایه را نیز در آن یافت. به همین دلیل مسجد جامع اصفهان یکی از آثار باشکوه معماری در ایران است که با مطالعه ی آن می توان با سبک های مختلف معماری این مرز و بوم در دوره های مختلف آشنا شد.

مسجد جامع اصفهان در گذشته دارای ده ورودی بوده است که به منظور دسترسی راحت تر مردم به مسجد، احداث شده بودند. امروزه اما تنها ورودی جنوب شرقی باز است و سایر ورودی ها برای حفظ بنا مسدود گشته اند.

 صحن اصلی مسجد جامع اصفهان مستطیل شکل و با ابعاد تقریبی ۷۰×۶۰ متر است. این صحن چهار ایوان دارد که در میانه ی هر یک از چهار ضلع مسجد قرار گرفته اند. این چهار ایوان در دوران سلجوقی بر اساس سبک رازی ساخته شدند و جهت جلوس پادشاه و تحصیل طلاب مورد استفاده بودند.

چهار ایوان مسجد جامع اصفهان عبارتند از: ایوان درویش واقع در ضلع شمالی، ایوان صاحب واقع در ضلع جنوبی، ایوان استاد واقع در ضلع غربی و ایوان شاگرد واقع در ضلع شرقی. در کنار این چهار ایوان، رواق ها، غرفه های دو طبقه و دو حوض آب، یکی در مرکز و دیگری در شمال صحن، از دیگر مشخصه های صحن اصلی این مسجد اند. در ادامه هر یک از اضلاع صحن اصلی مسجد را به اختصار معرفی خواهیم کرد:

ضلع شمالی:

ضلع شمالی مسجد جامع اصفهان از ایوان درویش (صفه درویش)، مدرسه ی مظفری، چهلستون، شبستان و چندین کتیبه یادگار دوران سلجوقی تشکیل شده است. مهم ترین مشخصه ی این ضلع را می توان گنبد تاج الملک دانست که به آن گنبد خاکی نیز می گویند. گنبد تاج الملک ابتدا خارج از مسجد قرار داشت، اما با گسترش مسجد به بخشی از آن تبدیل گشت. گنبد تاج الملک از گنبد نظام الملک ( واقع در ضلع جنوبی مسجد) کوچکتر است، اما تزئینات و نقوش زیبای به کار رفته در آن در کنار ظرافت و تناسب طراحی،  بر ارزش آن افزوده است. پروفسور “آرتور آپهم پوپ” -باستان شناس و مورخ شهیر آمریکایی- در سفر به شهر اصفهان و بازدید از مسجد جامع این شهر، درباره ی گنبد تاج الملک اینچنین می نویسد:

” من آن روز وقتی به تماشای مسجد جامع اصفهان رفتم و در زیر این گنبد قرار گرفتم، متوجه شدم که تمام وجودم در تسخیر گنبد و مسجد است… من از آن به بعد بارها به مسجد رفتم و با تماشای گنبد این مسجد، زبان به تحسین گشودم و عشق و علاقهٔ خود را به اصفهان و ایران، روزافزون دیدم… می‌خواهم که جسدم را در این خاک مقدس دفن کنند “

کارگر، عبدالرضا (۱۳۹۵). مسجد جامع عتیق، موزه‌ای از دُر و عقیق

جالب است بدانید وجه تسمیه ی ایوان شمالی به فردی به نام “درویش محمد” (جد مادری علامه مجلسی) بازمی گردد که تابستان ها در این ایوان علوم دینی و حدیث را تدریس می کرده است. از این رو ایوان شمالی به ایوان درویش شهرت یافته است.

ضلع جنوبی:

ضلع جنوبی مسجد جامع اصفهان با دو مناره به ارتفاع سی و پنج متر که در طرفین ایوان صاحب (صفه صاحب) واقع شده اند، از دیگر اضلاع مسجد متمایز شده است و می توان آن را به راحتی تشخیص داد. مشخصه ی دیگر ضلع جنوبیِ مسجد گنبد نظام الملک است که دقیقا روبروی گنبد تاج الملوک (واقع در ضلع شمالی) قرار دارد. از دیگر بناهای موجود در ضلع جنوبی می توان به دو چهلستون متعلق به دوران سلجوقی، شبستان صفوی و دو کتیبه متعلق به شاه تهماسب صفوی و شاه اسماعیل یکم اشاره کرد. ایوان ضلع جنوبی به افتخار “صاحب بن عماد” -نویسنده، شاعر و وزیر شیعه‌ مذهب دربار رکن الدوله دیلمی- که در این مکان تدریس می کرده، به صفه صاحب شهرت یافته است.

ضلع غربی:

ضلع غربی از مسجد و محرابی تشکیل شده است که در زمان سلطان محمد خدابنده-الجایتو (هشتمین سلطان سلسله ایلخانیان) ساخته شده اند. محراب الجایتو دارای گچبری های بسیار زیبا و خیره کننده ای است که اوج مهارت هنرمندان آن زمان را نشان می دهد و از آن به عنوان زیباترین محراب دوره ی ایلخانیان یاد می شود. در سمت راست این محراب منبری دیده می شود که با هنر منبت کاری تزئین شده و به باور بسیاری زیباترین منبر در کل مسجد جامع است. شبستان زمستانی بیت الشتاء ، مسجد مصلی و کتیبه های متعلق به شاهان صفوی از دیگر عناصر به کار رفته در معماری ضلع غربی هستند. ایوان استاد که به آن “صفه استاد” نیز می گویند، در ضلع غربی قرار گرفته و همچون ایوان جنوبی(ایوان صاحب) از مقرنس های درشت با طاق های گهواره ای تشکیل شده است. دلیل نامگذاری ایوان غربی به “صفه استاد” به این علت است که ساخت آن در زمان سلجوقیان توسط یک استاد معمار انجام شد و شاگرد این استاد نیز بعدا ایوان ضلع شرقی را ساخت. به همین دلیل ایوان غربی به ایوان استاد و ایوان شرقی به ایوان شاگرد شهرت یافته اند. بر بالای ایوان استاد، گلدسته ای برای گفتن اذان به چشم می خورد.

ضلع شرقی:

ضلع شرقی مسجد جامع اصفهان در قرن 8 هجری قمری بنا شد و در طول تاریخ دستخوش تغییرات متعددی بوده است. عمده ی این تغییرات به دوران شاه سلیمان صفوی باز می گردد و کتیبه ی مربوط به این تعمیرات را می توان در ایوان شرقی مشاهده کرد. دروازه ‌ای در این قسمت دیده می شود که ورودی فعلی مسجد از آن جاست. تزئینات دوران قاجار نیز در این ضلع به چشم می خورد. همچون سایر اضلاع دیگر مسجد در وسط ضلع شرقی نیز ایوانی ساخته شده است که به ایوان شاگرد شهرت دارد. ضلع شرقی مسجد جامع اصفهان همچنین شامل دو شبستان، یک محراب، شاه نشین و مدرسه است.

همانطور که پیشتر اشاره شد، مسجد جامع اصفهان را می توان نمونه ی بارز هنر ایرانی و کتاب تاریخ معماری ایرانی – اسلامی دانست که به عنوان الگو و سرمشق برای بناهای بعد از خود به کار گرفته شده است. تنوع و تعداد عناصر به کار رفته در این مسجد بسیار زیاد است و امکان پرداختن به همه ی قسمت ها و زوایا و خفایای آن در این مقاله وجود ندارد. بنابراین از شما دعوت می کنیم برای شناخت بهتر این مسجد، در سفر به شهر اصفهان بازدید از مسجد جامع را حتما در برنامه ی خود قرار دهید.

بازدید از مسجد جامع اصفهان

آدرس: میدان قیام، خیابان مجلسی ، آخر بازار بزرگ

ساعات بازدید: هر روز از ساعت 9 الی 12- 14 الی 17

• جاذبه های گردشگری اصفهان