به گزارش همشهری آنلاین، شهرهایی که اشتراک‌ها و تشابه‌های فرهنگی و… دارند، می‌توانند با یکدیگر خواهرخوانده شوند و تبادلات تجاری، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی قابل‌توجهی میان آنها شکل گیرد. دراین گزارش ویژه، تاثیر امضای تفاهم‌نامه‌های خواهرخواندگی در رونق فرهنگی و اقتصادی استان‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین میزان استفاده از ظرفیت‌های خواهرخواندگی به‌ویژه در حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی و نیز بررسی روابط فرهنگی دوجانبه و نمود عینی آنها در سطح استان‌ها یا شهرهای مختلف کشور مورد واکاوی قرار گرفته‌است.

قزوین
قزوین از گذشته‌های دور موردتوجه بسیاری از تجار و بازرگانان از  ممالک مختلف بوده‌است. در گذشته که جاده ابریشم از نزدیکی این شهر عبور می‌کرد، تجار سراسر دنیا از این خطه عبور می‌کردند و یکی از شاهرگ‌های اصلی بازرگانی در ایران باستان شمرده می‌شد. امروزه نیز این استان شاهراه مواصلاتی کریدور مرکزی فلات ایران به‌شمار می‌رود، از این رو عقد خواهرخواندگی قزوین با ۱۲شهر از گوشه‌وکنار جهان، از نمودهای جذابیت این شهر تاریخی برای هم‌پیمانان این عقود بوده‌است. هم‌پیمانانی از شهرهای سلانگور مالزی، بیشکک قرقیزستان، چواشستان روسیه، غازی و دنیزلی ترکیه، بعلبک لبنان، ایروان ارمنستان، هایکو چین، سوون و اوسان کره‌جنوبی، آلن تخو پرتغال و همچنین پروجا از ایتالیا که حالا همه عقد خواهرخواندگی با قزوین دارند؛ خواهرخواندگانی که می‌توانستند بعد از این تفاهم‌نامه‌ها، به منفعت‌های مشترک، تبادلات فرهنگی، ورزشی، اقتصادی و بازرگانی و… دست یابند، اما تاکنون این هم‌پیمان شدن، از حد یک امضای دیپلماتیک درمیان تشویق حضار و رد و بدل کردن این پیمان‌نامه‌ها فراتر نرفته‌است و حاصل مشخصی برای قزوین نداشته‌است.

گلستان
گرگان، به‌عنوان شهرمرکز استان گلستان، ۳ پیمان خواهرخواندگی با شهرهای دیگر جهان دارد. سال ۲۰۰۷ میان شهرهای گرگان و اوکتائو در قزاقزستان پیمان خواهرخواندگی امضا شد. این پیمان علاوه بر تلاش برای رونق اقتصادی و تجاری میان دو کشور که سابقه کهن تجاری با یکدیگر داشتند، یک کارکرد مهم فرهنگی نیز دارد؛ حدود ۸ هزارشهروند قزاق‌تبار دراین استان و شهرگرگان سکونت دارند. به‌گفته کارشناسان، پیمان خواهرخواندگی میان دوشهر بر روحیه مشارکت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آنان تاثیر مثبتی برجا گذاشته است. دومین پیمان خواهرخواندگی گرگان در سال ۲۰۱۱ با شهر سامسون در ترکیه منعقد شد؛ شهری که از زمان انعقاد تفاهم‌نامه همکاری تا امروز دلیل مشخصی برای انتخاب آن بیان نشده‌است، چراکه هیچ مسیر گردشگری ویژه، تبادل تجاری قابل‌توجه یا نماد مشترک فرهنگی و تاریخی میان این دوشهر وجود ندارد. سال ۲۰۱۹ نیز قرارداد خواهرخواندگی دیگری میان گرگان و یکی از شهرهای آسیای شرق دور منعقد شد. این‌بار دوشهر گرگان و گوانگجو در چین، به‌عنوان دو شهر محوری در جاده ابریشم، با هدف احیای تجاری این مسیر و همچنین پاسداشت میراث فرهنگی و تاریخی بزرگ‌ترین محور تجاری جهان، عهد خواهرخواندگی به امضاء رساندند.

اصفهان
اصفهان با ۱۴ خواهرخوانده از شهرهایی است که بیشترین خواهرخوانده را در ایران دارد. اولین خواهرخوانده اصفهان، شهر شی‌آن چین است که پیمان خواهرخواندگی این دو در سال ۶۸ بسته شد. آخرین خواهرخوانده اصفهان نیز شهر سمرقند ازبکستان است که در ۱۱ تیر ۱۴۰۰ پیمان خواهرخواندگی بستند. خواهرخوانده‌های دیگر اصفهان شهرهای کوالالامپور مالزی، فلورانس ایتالیا، سن پترزبورگ روسیه، یاش رومانی، بارسلون اسپانیا، ایروان ارمنستان، فرایبورگ آلمان، هاوانای کوبا، لاهور پاکستان، کویتِ کویت، داکار سنگال و بعلبک لبنان هستند. شهرهای حیدرآباد هند و پورتو پرتغال نیز شهرهایی هستند که در نوبت بعدی برای خواهرخواندگی قرار دارند. در این میان ارتباط اصفهان با شهرهای فرایبورگ، شی‌آن، سن پترزبورگ و کوالالامپور بیشتر است. این ارتباطات اغلب به‌صورت برگزاری نمایشگاه‌های صنایع‌دستی و دعوت از گروه‌های هنری در شهرهای خواهرخوانده محدود می‌شود. اتاق‌های بازرگانی هم براساس تفاهم‌نامه به هم مرتبط می‌شوند، اما هنوز فعالیت بارز اقتصادی یا گردشگری دراین حوزه اتفاق نیفتاده است. نمود بارز خواهرخواندگی دراصفهان خیابانی به نام یکی از خواهرشهرهایش (فرایبورگ) است. به نظر می‌رسد بسیاری از قراردادهای خواهرخواندگی اصفهان، بدون هدف‌گذاری مشخص‌اند؛ خواهرشهرهایی که در دیپلماسی‌شهری ظرفیت خوبی به‌شمار می‌آیند و می‌توانند در توسعه فرهنگی، گردشگری و اقتصادی نقش مؤثری ایفا کنند.

گیلان
در استان گیلان تنها رشت به لحاظ شباهت‌های فرهنگی و اقتصادی، با ۲شهر آستاراخان روسیه و ترابوزان ترکیه خواهرخوانده هستند. تفاهم‌نامه خواهرخواندگی رشت با این دو شهر در دهه ۸۰ منعقد شده‌است و اکنون نیز شهرداری درحال رایزنی و آماده‌سازی مقدمات خواهر خواندگی رشت با شهر لیریای پرتغال است. انعقاد تفاهم‌نامه خواهرخوانندگی به تبادل فرهنگی و درنهایت به مبادلات اقتصادی بین دو شهر می‌انجامد، اما متاسفانه بعد از خواهرخواندگی، تاکنون اتفاق ویژه‌ای دراین حوزه برای رشت رخ نداده‌است تا بتوان آن را نتیجه چنین خواهرخواندگی دانست. این درحالی است که خواهرخواندگی بین شهرهای مختلف جهان به شناخت و معرفی بیشتر این شهرها کمک می‌کند و ظرفیت‌های جدید فرهنگی و اقتصادی فراوانی برای آنها به همراه دارد. گفتنی است که درحال‌حاضر پیگیری تبادلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به‌دلیل مشکلات فراوان در حوزه شهرداری از اولویت برنامه‌های شهرداری رشت خارج شده و البته شیوع و پاندمی کرونا نیز دراین امر بی‌تاثیر نبوده‌است.

سمنان
پیمان خواهرخواندگی در سمنان هنوز به‌عنوان یک روش برای سرعت دادن به روند توسعه با استفاده از تبادل دیدگاه‌ها، در مدیریت شهری چندان برجسته نشده است. دربین ۲۰ شهر استان، فقط مرکز این استان با ۲شهر خارجی پیمان خواهرخواندگی امضا کرده‌است. سمنان در سال ۱۳۹۵ ابتدا با ارومچی مرکز ایالت شین‌جیان چین، قرارداد خواهرخواندگی امضا کرد و در پایان همان سال نیز با شهر نجف اشرف قرارداد خواهرخواندگی بست؛ هرچند می‌توان گفت مقدمات این امر کمی زودتر انجام گرفت و نخستین گام برای عقد خواهرخواندگی شهری در استان سمنان، در سال ۱۳۹۴ برداشته شد، یعنی درست زمانی که شاهرود و نیشابور عقد خواهرخواندگی امضا کردند. همان سال مسئولان دامغان نیز اعلام کردند مذاکراتی برای خواهرخواندگی با برونته ایتالیا انجام داده‌اند که البته ظاهرا این مذاکرات به‌سرانجام نرسید و قرارداد خواهرخواندگی نیز امضا نشد.

البرز
کرج اکنون با شهر چن دوو در چین و بوگور در اندونزی، خواهرخوانده است و البته در سال‌های گذشته بحث خواهرخواندگی با یکی از شهرهای تاجیکستان و استرالیا نیز مطرح بود که هنوز این اتفاق نیفتاده است. تبادل گردشگر، تعریف بسته‌های مشترک سرمایه‌گذاری، استفاده از ظرفیت‌های فنی و کارشناسی جهت پیشبرد اهداف عمرانی، ایجاد پل‌های ارتباطی در زمینه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی و فرهنگی بین  دوشهر  از اهداف خواهرخواندگی کرج با این شهرها اعلام شده‌است، اما باید گفت که این اهداف تاکنون آن‌طور که باید، محقق نشده‌است. باید گفت که این اهداف، نیازمند برنامه‌ریزی، مبادله تفاهم‌نامه‌های مختلف، طی مراحل قانونی و… است، اما این موضوع چندان موردتوجه نبوده‌است. هرچند برخی تعاملات در اندازه‌هایی بسیار اندک وجود داشته، اما به‌نظر می‌رسد از این ظرفیت فراهم شده، به‌خوبی استفاده نشده و تاثیری در وضعیت استان نداشته است.

مازندران
شرایط مناسب مازندران برای مراودات تجاری و فرهنگی با شهرها و استان‌هایی از سایر کشورها، فرصت مناسبی را برای توسعه این استان ایجاد کرده‌است. به‌همین دلیل نیز طی ۱۵سال اخیر، رفت‌وآمد مسئولان از سایر کشورها به این استان افزایش یافت و خروجی برخی از این سفرها نیز عقد قرارداد خواهرخواندگی بین بعضی شهرهای مازندران و شهرهای خارجی بوده‌است؛ قراردادهایی که تقریبا از هیچ‌یک بهره‌ای گرفته نشد و فقط به عقد قرارداد و ثبت چند عکس یادگاری محدود شد. خواهرخواندگی بابلسر و گائتا (ایتالیا) ۱۳۹۵، رامسر و پورتمونت (شیلی) ۱۳۸۷، رامسر و الوکره (قطر) ۱۳۸۹، رامسر و شیراز ۱۳۹۱، آمل و کانتو(ویتنام) ۱۳۹۴، آمل و لاهور (پاکستان) ۱۳۹۰، ساری و گومل(بلاروس) ۱۳۸۸، ساری و نجف (عراق) ۱۳۹۱، ساری و دارالسلام (تانزانیا) ۱۳۹۱، ساری و آستراخان (روسیه) ۱۳۹۳ و ساری و مارکه (ایتالیا) ۱۳۹۵ نمونه‌های ثبت شده از این قراردادهای شهری هستند که هیچ‌کدام منجر به تحول مناسبی برای این شهرهای مازندران نشدند. حتی با وجود برگزاری رویدادهای بین‌المللی مانند جشنواره فیلم وارش و نخستین همایش گردشگری سلامت کشورهای عضو اکو نیز این قراردادها به کار نیامدند. با این حال انعقاد پیمان خواهرخواندگی با دو شهر آستاراخان روسیه و ترابوزان ترکیه و برگزاری رویداد بین‌المللی ساری ۲۰۲۲، درصورت مدیریت درست، شاید بتواند تاحدودی به یک فرصت برای دیپلماسی شهری در مازندران تبدیل شود.

هرمزگان
بندرعباس با شهرهای بندری «کوبه» در ژاپن، «باری» در ایتالیا، «بوسان» در کره‌جنوبی و شهری از کشور فرانسه خواهرخوانده‌است. پیش‌ازاین نیز استان هرمزگان چنین پیمانی را با شهرهایی در کشورهای ترکیه، چین، روسیه و عمان برقرار کرده بود. براساس چنین طرحی، تبادل فرهنگی شکل می‌گیرد و تجربیات بین دو شهر رد و بدل می‌شود. با شکل‌گیری تفاهم‌های خواهرخواندگی می‌توان فرهنگ‌ها را منتقل و از تجربیات دیگر شهرها استفاده کرد. اگرچه انعقاد چنین تفاهم‌نامه‌هایی درصورتی‌که پای بندرعباس به‌عنوان پایتخت اقتصادی کشور در میان باشد، بسیار غرورآفرین است، اما تنها در همین مرحله باقی مانده و دستاورد ویژه‌ای برای استان نداشته است. انتظار مردم این است که مسئولان برای شفاف‌سازی و آگاهی بخشی به جامعه، از نتیجه اجرای طرح‌های خواهرخواندگی با مردم سخن بگویند، اما تاکنون شفافیتی دراین حوزه وجود نداشته است.

زنجان
خواهرخواندگی بین شهرها در نتیجه وجود تشابهات از جنبه‌های مختلف ازجمله فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و… اتفاق می‌افتد. شهر زنجان نیز تاکنون به‌عنوان خواهرخوانده شهرهای ترابوزان در ترکیه، کربلا در عراق، ملاکا در مالزی، چلیابینسک در روسیه و قره قروم در مغولستان شناخته شده و منجر به عقد قرارداد خواهرخواندگی شده‌است. مسئولان در زمان اعلام خواهرخواندگی‌ها گفته بودند علاوه بر تسهیل اقامت زنجانی‌ها درآن شهرها، امکان حضور گردشگران این شهرهای خارجی در زنجان فراهم می‌شود. به‌هرحال تحقق چنین موضوعی می‌تواند به گردشگری هر دو شهر کمک شایان توجهی کند، اما متاسفانه تاکنون هیچ اقدام عملی دراین زمینه انجام نشده و تاثیری در رونق گردشگری زنجان نداشته‌است. درواقع این خواهرخواندگی‌ها تنها به قراردادی روی کاغذ ختم شده‌است و شهرداران و اعضای شورای اسلامی ادوار مختلف شهر زنجان نیز به این مساله اذعان کرده‌اند که تاکنون از عقد تفاهم‌نامه‌های خواهرخواندگی زنجان با شهرهای خارجی، بهره‌ای گرفته نشده است.

آذربایجان غربی
ارومیه با وجود داشتن تاریخ و تمدن کهن و ظرفیت‌های خاص در حوزه‌های گردشگری  کشاورزی و فرهنگ، هنوز نتوانسته خواهرخوانده‌های زیادی برای خود پیدا کند. این شهر در سال‌های اخیر با شهرهای ارزروم  در ترکیه، فوجیا در چین و وارنا
در بلغارستان خواهرخوانده شده‌است. هرچند درمیان این شهرها، هیچ پایتختی دیده نمی‌شود، اما روند انعقاد خواهرخواندگی این شهر به‌صورتی منطقی و هدفمند پیش رفته و بیشترین موارد اشتراک به‌خصوص در حوزه کشاورزی ارگانیک و اشتراکات فرهنگی درنظر گرفته شده‌است. مسئولان استان تلاش دارند تا چهارمین خواهرخواندگی ارومیه را با یکی ازشهرهای مهم کشاورزی اتریش که به کشت محصولات ارگانیک کشاورزی شهرت دارد، منعقد کنند. خواهرخواندگی ارومیه با ارزروم در سال‌های گذشته نتایج خوب فرهنگی داشته و برنامه‌های فرهنگی و نمایشگاه‌های اقتصادی برگزار شده‌است. همچنین پس از انعقاد خواهرخواندگی میان ارومیه و وارنا در بلغارستان، سفرهای متقابلی صورت گرفته و مقرر شده برنامه‌های فرهنگی و هفته‌های فرهنگی برگزارشود. مدیران تصمیم‌ساز استان معتقدند به‌جای تکثر خواهرخوانده‌های خارجی، باید بر استفاده بهینه از ظرفیت‌های فرهنگی و اقتصادی با شهرهای فعلی تمرکز شود.

چهارمحال‌وبختیاری
با توجه به اهداف خواهرخواندگی شهرها با یکدیگر، مناسبات بین آنها می‌تواند تاثیرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قابل‌توجهی برای طرفین به همراه داشته باشد، اما این مهم تاکنون برای هیچ‌یک از شهرهای استان محقق نشده‌است. اگرچه در سال‌های گذشته و به‌تازگی مذاکراتی درخصوص خواهرخواندگی شهرکرد با شهرهای دوشنبه در تاجیکستان، ماربورگ در آلمان و داغستان در روسیه انجام شده‌است، اما بیشترین پیشرفتی که دراین زمینه حاصل شده، تنظیم تفاهم‌نامه بوده و هیچ‌گاه به مرحله امضا نرسیده‌است. چهارمحال‌وبختیاری ظرفیت‌های بی‌شمار فرهنگی، اقتصادی و گردشگری دارد که می‌توان با انعقاد تفاهم‌های خواهرخواندگی با شهرهای بین‌المللی، زمینه مناسب برای شناسایی این استعدادها و رفت‌وآمدهای تجار و گردشگران را فراهم کرد. دراین میان به‌نظر می‌رسد تاکنون تلاش موثری دراین زمینه انجام نشده و جاذبه‌های این استان برای کشورهای خارجی به‌درستی تبیین نشده‌است. شاید بتوان گفت یکی از عوامل توسعه‌نیافتگی این استان نیز در همین موضوع ریشه دارد.

کردستان
شهرهای کردستان پتانسیل‌ مناسبی برای بهره‌مندی از مزایای خواهرخواندگی دارند، اما تاکنون نتوانسته‌اند از این ظرفیت استفاده کنند. سال‌گذشته مسئولان سنندج در دیدار با سفیر اتریش، از آمادگی این شهر برای خواهرخواندگی با شهر وین اتریش به‌دلیل وجود مشترکات این دو شهر در حوزه موسیقی و توپوگرافی خبر دادند، چراکه سنندج در شبکه شهرهای خلاق یونسکو ثبت جهانی شده‌ و وین هم پایتخت موسیقی جهان است. اما این موضوع در حد حرف باقی ماند و به مرحله امضای تفاهم‌نامه نرسید. به‌تازگی نیز پیشنهاد خواهرخواندگی سنندج و سلیمانیه عراق به منظور توسعه مراودات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و توسعه گردشگری به تصویب شورای شهر سنندج رسید. سلیمانیه دارای نمادها و تشابهات فرهنگی با سنندج است و ازسوی دیگر این ۲ شهر در سال ۱۳۹۸ به انتخاب یونسکو، به شبکه شهرهای خلاق جهان ملحق شدند. به‌منظور توسعه مراودات و نیز استفاده از پتانسیل‌های دوطرف برای اجرای پروژه‌های سرمایه‌گذاری، پیشنهاد خواهرخواندگی سنندج، شهر خلاق موسیقی با سلیمانیه، شهر خلاق ادبیات، تقدیم شورای شهر سنندج شد و مورد موافقت قرار گرفت، اما این مصوبه نیز درهمین حد باقی ماند.

بوشهر
بوشهر با وجود پیشینه تاریخی کهن خود، اما در سال‌های اخیر در حوزه توسعه دیپلماسی شهر، که یکی از نمودهای آن انعقاد پیمان‌های خواهرخواندگی‌ است، چندان که باید، موفق عمل نکرده‌است. پیشنهاد خواهرخواندگی بندر بوشهر با بندر ازمیر در ترکیه در دوره چهارم شورا ازسوی تعدادی از اعضا مطرح شد و حتی در دستورکار قرار گرفت، اما دراین زمینه تاکنون اقدام عملی یا فرایندی که منجر به نتیجه مشخص و روشنی شود، رخ نداده است و به‌نظر می‌رسد سرنوشت این پیشنهاد هم مانند سایر پیشنهادها و طرح‌هایی از این دست، نامشخص مانده‌است. دراین میان اگرچه پرونده خواهرخواندگی با بندر ازمیر در ترکیه بی‌نتیجه ماند، اما سابقه تاریخی و تجاری بندر بوشهر و مراودات و مبادلات فرهنگی و اقتصادی که این بندر جنوبی کشور با دیگر نقاط دنیا در گذشته داشته است، موضوعی است که می‌تواند در حوزه رونق دیپلماسی شهری ازسوی شورای‌شهر دوره ششم مورد توجه قرارگیرد و گام‌های موثری برای خواهرخواندگی با بندر بمبئی یا کلکته در هندوستان برداشته شود. ناگفته نماند که این موضوع
در سفر سال ۹۷ تعدادی از هنرمندان بوشهری به بمبئی نیز مطرح شده بود.

کرمانشاه
سیسیل در ایتالیا، غازی عنتاب در ترکیه و اشپلیت در کرواسی، خواهرخوانده‌های کرمانشاه در دهه ۸۰ هستند. سال ۸۸ هم آخرین تفاهم‌نامه خواهرخواندگی کرمانشاه با شهر سیسیل در ایتالیا منعقد شد، اما آنچه از شواهد امر و مستندات پیداست، تنها مقدمات خواهر خواندگی شهرهای غازی عنتاب در ترکیه و کرمانشاه شکل اجرایی به خود گرفت و دیگر موارد درحد حرف باقی مانده و تاکنون به مرحل عمل نرسیده است. خواهرخواندگی کرمانشاه و غازی عنتاب نیز هرچند ابتدا با پیشرفت‌هایی همراه بود و دوطرف در همکاری‌های فرهنگی، دانشگاهی، تجاری و حتی نامگذاری خیابان‌هایی نیز به توافق  رسیدند، اما هیچ خبری از توسعه روابط دو شهر  نیست و این خواهرخواندگی  مسکوت مانده‌است. همچنین رایزنی‌هایی با شهرهای ازمیر در ترکیه، اربیل در عراق و شهری در روسیه انجام شده، اما هیچ‌کدام از این اقدامات نیز هنوز به نتیجه مشخصی نرسیده‌است. کرمانشاه  به‌عنوان یک استان مرزی، ظرفیت خواهرخواندگی و توسعه تعاملات بین‌المللی را دارد و با وجودی که روزگاری جاده ابریشم از این استان عبور می‌کرد، اما این استان آنچنان که باید نتوانسته از امتیاز خواهرخواندگی برای توسعه روابط خارجی خود استفاده کند.

مرکزی
در استان مرکزی، ۳ شهر با شهرهای دیگر پیمان خواهرخواندگی دارند. شهر اراک ۵خواهرخوانده در جهان دارد که با آنها توافقنامه دوستی امضا کرده‌است. این شهرها شامل «نووی ساد» در صربستان، «قراغندی» در قزاقستان، «تفلیس» در گرجستان، «باتومی» در گرجستان و «براون شوآیگ» در آلمان است که از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ به خواهرخواندگی اراک درآمده‌اند. شهر دلیجان هم درسال ۲۰۱۱ با هم‌نام خود «دیلیجان»، معروف به سوئیس کوچک در جمهوری ارمنستان قرارداد خواهرخواندگی منعقد کرد. شهر محلات نیز در سال ۲۰۱۶ با شهر «ماریبور» در اسلوونی پیمان خواهرخواندگی بسته است. کارشناسان می‌گویند انعقاد پیمان با خواهرخوانده‌ها به‌صورت مقدماتی انجام شده، اما گفته می‌شود چیزی به‌عنوان سند مکتوب در استانداری مرکزی، شهرداری اراک و سازمان شهرداری‌ها وجود ندارد. اگرچه تلاش‌هایی شده که ارتباطات موثری با شهرهای خواهرخوانده برقرار شود، اما این پیمان‌ها نتوانسته‌اند به توسعه شهرهای اراک، دلیجان و محلات کمکی کنند. حتی این ایراد وارد است که بعضی از این شهرها از ظرفیت‌های اقتصادی چندانی برخوردار نیستند که مبدأ اعزام گردشگر به این ۳شهر باشند.

کرمان
از اوایل دهه ۹۰، پیگیری و تلاش فراوانی شده تا شهر کرمان با یکی از شهرهای دنیا، خواهرخوانده شود و جدی‌ترین پیشنهاد، مربوط به سال ۹۳ و ثبت خواهرخواندگی کرمان و شهر «دامبووتیای» رومانی بود که به سرانجام نرسید، اما در ۲سال اخیر معاونت فرهنگی شهرداری کرمان تلاش‌های بیش‌تری دراین زمینه داشت که این تلاش‌ها سرانجام به بار نشست و اواخر اردیبهشت‌ماه امسال، نخستین تفاهم‌نامه خواهرخواندگی بین شهر کرمان و شهر آرماویر در کشور ارمنستان به‌صورت مجازی منعقد شد. به‌گفته مدیران شهری  کرمان، قراراست براساس این تفاهم‌نامه، تجربیات در حوزه‌های شهری و عمرانی، شهرسازی، خدمات‌شهری، درآمدهای پایدار شهری و نیز درحوزه‌های فرهنگی و گردشگری، با شهرداری «آرماویر» به اشتراک  گذاشته شود. همچنین با همکاری اتاق بازرگانی استان کرمان، در حوزه  کشاورزی و حوزه آب نیز می‌توان با آرماویر تبادل تجربیات موفقی داشت. به‌زودی از شورای شهر و شهرداری آرماویر ارمنستان گروهی به کرمان می‌آیند تا رسما خواهرخواندگی اعلام شود که این، نخستین خواهرخواندگی قطعی خواهد بود. بنا به گفته رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در استان کرمان، به‌جز آرماویر، خواهرخواندگی کرمان با شهرهایی از جمله تورین میلان در ایتالیا، باندونگ در اندونزی، ایگور در مجارستان و قاضی انتپ در ترکیه نیز در حال پیگیری است.

ایلام
سال ۹۴ بود که در جریان سفر هیأت‌عالی استان بابل عراق به ایلام و با موافقت طرفین، دو شهر ایلام و حله در مرکز استان بابل، پیمان خواهرخواندگی امضا کردند. پیمان خواهرخواندگی میان این دو شهر با هدف افزایش همکاری‌های لازم در زمینه مدیریت شهری، شهرسازی، ترافیک، مبلمان شهری منعقد شد. همچنین قرار بود مسئولان دو شهر ایلام و بابل ضمن انجام بازدیدهای متقابل، به مراوده‌های دوجانبه ادامه دهند و راه‌های همکاری مشترک را بررسی کنند. با این‌حال از ۶ سال گذشته تاکنون فعالیت خاصی دراین زمینه صورت نگرفته و ایلامی‌ها هنوز نمود روشنی را از این خواهرخواندگی دراین شهر ندیدند.

لرستان
قرارداد خواهرخواندگی بین ۲شهر درنتیجه اشتراکات و تشابهاتی بین آنها منعقد می‌شود، اما هیچ‌کدام از شهرهای استان لرستان با وجود ظرفیت‌های بالای گردشگری، اقتصادی و… نتوانسته‌اند با شهر دیگری در جهان پیمان خواهرخواندگی ببندند. گفتنی است که در سال ۱۳۹۵ قرار بود خرم‌آباد با یکی از شهرهای فنلاند خواهرخوانده شود، اما این موضوع به سرانجام مشخصی نرسید. بعدها مدیر اجرایی باشگاه گهر شهرداری دورود هم به میدان آمد و وعده خواهرخواندگی بین این باشگاه و منچسترسیتی را داد. البته این‌بار نیز این موضوع در حد وعده بود و بی‌نتیجه ماند. مسئولان این باشگاه معتقد بودند چون مالک باشگاه منچستر سیتی اصالت لرستانی دارد، این موضوع عملی است.
این درحالی‌است که لرستان ظرفیت‌های بی‌نظیری در حوزه فرهنگی، گردشگری و کشاورزی دارد و تعاملات آن با کشورهای دیگر در قالب خواهرخواندگی، می‌تواند این ظرفیت‌ها را به جهان معرفی کند. با وجود این توانمندی‌ها، اما مدیران لرستان دراین زمینه ضعیف عمل کرده‌اند و هنوز نتوانسته‌اند از این ظرفیت، استفاده مناسبی کنند.

یزد
یزد تنها شهر استان یزد است که  تعدادی خواهرخوانده دارد. شهر یزد به‌منظور اجرای فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و به‌ویژه گردشگری، با شهرهایی همچون یاسبرین در مجارستان، پوتی در گرجستان، خیوه در ازبکستان، گیومری در ارمنستان، لینز در اتریش، بلونیا در ایتالیا و سویا در اسپانیا خواهرخوانده شده‌است. با توجه به ثبت جهانی یزد انتظار می‌رفت تعاملات گردشگری بین این شهرها روز به‌روز افزایش پیدا کند، اما آنچنان که باید، از این ظرفیت‌ها بهره‌برداری نشد. شهرداری یزد عقیده دارد با انعقاد پیمان‌های خواهرخواندگی، بستر لازم برای بهره‌برداری بخش‌خصوصی از ظرفیت‌های خواهرخواندگی را در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و گردشگری ایجاد کرده و حالا نوبت بخش‌خصوصی است که وارد عمل شده و از این فرصت استفاده کند. البته اقداماتی از سوی اتاق بازرگانی استان یزد برای تعاملات اقتصادی با این کشورها انجام شده، اما چندان موفق نبوده است. تنها نمود بیرونی این خواهرخواندگی‌ها، نماد شهر یاسبرین است که به‌عنوان خواهرخوانده، در میدان آزادی شهر یزد نصب شده و متناسب با آن، نماد شهر یزد یعنی بادگیر هم در شهر یاسبرین نصب شده‌است. بعد از ثبت جهانی یزد، مسئولان استان به‌ویژه شهردار و اعضای شورای‌شهر، انعقاد پیمان خواهرخواندگی با بسیاری از شهرهای مطرح دنیا را دنبال می‌کنند، اما تنها انعقاد پیمان، کارساز نیست.

خراسان. رضوی
با توجه به اشتراکات فرهنگی، درحال‌حاضر شهرهای لاهور در پاکستان، کربلا در عراق، ارومچی در چین و کراچی در پاکستان به‌صورت رسمی خواهرخوانده‌های مشهد هستند. شهر نیشابور نیز در خراسان. رضوی با پیشینه فرهنگی بسیار غنی، با شهرهای قونیه در ترکیه، غزنی در افغانستان و تولوز در فرانسه خواهرخوانده‌ است. تربت‌جام نیز یکی دیگر از شهرهای خراسان‌رضوی است که با شهر ریون در تاجیکستان پیمان خواهرخواندگی منعقد کرده‌است. این خواهرخواندگی به بهانه تشابهات فرهنگی به‌ویژه محبوبیت «عبدالرحمان جامی
«شاعر و عارف خراسانی درمیان مردم دو این شهر ایجاد شده‌است. همچنین شهر سبزوار با شهر هرات در افغانستان خواهرخوانده هستند که معیارهای این انتخاب وجود مشترکات فرهنگی این دوشهر ازجمله وجود مقبره «کاشفی» نویسنده کتاب معروف روضة‌الشهدا بوده‌است. این خواهرخواندگی‌ها با رویکرد ایجاد روابط فرهنگی و اقتصادی ایجاد می‌شوند و شامل تصویب و اجرای طرح‌های عمرانی و برگزاری مناسبات فرهنگی هستند، اما درحال‌حاضر به دلیل وجود تحریم‌ها هنوز این مصوبات، آنچنان که باید، اجرایی نشده‌است.

قم
کلانشهر قم با ۷ شهر پیمان خواهرخواندگی دارد. آیوتایا در تایلند، بعلبک در لبنان، سانتیاگو دکمپوستلا مرکز ایالت خودمختار گالیسیا در اسپانیا، بوداپست در مجارستان، لین‌شیا در چین، کربلا و مشهد، خواهر خوانده‌های قم هستند. دانشگاه علوم‌پزشکی قم هم با دانشگاه جابرابن‌حیان کوفه در عراق، پیمان خواهرخوانده‌های ناشهری دارد. در ماجرای خواهرخواندگی قم حرف و سخن زیاد است و صوری یا واقعی بودن این پیمان‌ها همواره مورد نقد کنشگران اقتصادی، فرهنگی و گردشگری بوده‌است. با وجود گذشت سال‌ها از امضای پیمان خواهرخواندگی، اداره بین‌الملل روابط‌عمومی شهرداری قم سال گذشته فعال شد و قرار بود تنظیم روابط با خواهرخوانده‌های فعلی و تصویب و ایجاد خواهرخوانده‌های جدید، در اولویت این اداره باشد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد انعقاد این پیمان‌ها ظاهری بوده و ارتباطات بادوام و موثری با شهرهای خواهرخوانده برقرار نشده است. منتقدان معتقدند تاکنون پیوند قم و خواهرخوانده‌هایش نتوانسته به رونق گردشگری و توسعه اقتصادی و فرهنگی کمک کند. قرار بود تا پایان سال گذشته تعدادی خواهرخواندگی جدید میان قم و شهرهای مهم دنیا برقرار شود. یک موضوع مهم هم این است که هنوز بسیاری از شهروندان نمی‌دانند قم چه تناسبی با شهرهای خارجی طرف قرارداد خواهرخواندگی دارد.

آذربایجان شرقی
روند خواهرخواندگی تبریز با شهرهای جهان، از اوایل دهه ۹۰ آغاز شد، اما منتقدان معتقد بودند این خواهرخواندگی‌ها با شهری هم‌سطح تبریز منعقد نشده‌است. در سال ۱۳۹۷ تبریز با پایتخت همسایه شمالی خود، خواهرخوانده شد و درحال‌حاضر این شهر با ۹شهر خارجی خواهرخواندگی دارد. باتوجه به قرار گرفتن دفتر نمایندگی وزارت امورخارجه شمال‌غرب کشور در تبریز، یکی از اولویت‌های این دفتر، برگزاری  برنامه‌های فرهنگی مشترک بین تبریز و این شهرها بوده‌است. تا پیش از شیوع کرونا برخی برنامه‌های فرهنگی ازجمله برگزاری هفته‌های فرهنگی باکو و استانبول و نمایشگاه‌های هنری در تبریز برپا می‌شد، اما منتقدان ازجمله برخی اعضای شورای پنجم، معتقدند این خواهرخواندگی تنها بر روی کاغذ باقی مانده و مسولان استان عملا نتوانسته‌اند از این ظرفیت برای توسعه فرهنگی و سیاسی استان استفاده کنند. در مقابل، برخی تجار و اعضای هیت‌مدیره اتاق بازرگانی تبریز معتقدند قرار داد خواهرخواندگی تبریز با همسایه‌های شمالی، گام موثری در توسعه روابط اقتصادی بوده و توانسته‌اند همراهی بیشتری در رونق معاملات و تسهیل مقررات تجاری از طرف مقابل دریافت کنند.

خوزستان
شهرهای خوزستان با وجود ظرفیت‌های بسیار، خواهرخوانده‌های زیادی ندارند. آبادان سال ۹۱ با کاراما در چین و سال ۹۰ با بروجرد در استان لرستان خواهرخوانده شد. اوایل دهه ۸۰ هم خبر خواهرخواندگی آبادان با کاتانیا در ایتالیا اعلام شد؛ خبری که درهمین حد باقی ماند و به همکاری‌های خاصی نیانجامید. شهردار آبادان اعلام کرده بود که شهر کاتانیا در ایتالیا و آبادان به‌دلیل تشابه آب‌وهوایی خواهر خوانده شدند و راه‌اندازی نمایشگاه دائمی بین‌المللی، راه‌اندازی شهربازی، تبادل گردشگر و مبادلات علمی و فرهنگی و نیز سرمایه‌گذاری خارجی، از موارد توافق‌نامه آبادان و کاتانیا بود. دزفول هم سرنوشت مشابهی با آبادان دارد و درحالی‌که اوایل دهه ۹۰ با شهر صور در لبنان خواهرخوانده شد، بعد از اعلام این خبر از فعالیت‌های مشترک اثری نبود. شهرت جهانی شهرهای دزفول و صور لبنان به مقاوم بودن دربرابر تهاجم اشغالگران و اشتراک‌های تاریخی، مذهبی و جغرافیایی این خواهرخواندگی را رقم زده بود. اهواز اما به‌عنوان شهرمرکز استان، هنوز خواهرخوانده‌ای ندارد؛ گرچه سال‌ها پیش فقط درباره خواهرخواندگی این شهر با یکی از شهرهای اندونزی اعلام آمادگی شده بود. سایر شهرهای خوزستان هم سرنوشت مشابهی دارند و فقط درسطح استانی خوزستان با استان بورسای ترکیه خواهرخوانده اعلام شده‌است؛ این ۲ استان سال ۸۸ با امضای تفاهم‌نامه همکاری اقتصادی و تجاری، خواهرخواندگی خود را اعلام و استانداران خورستان و بورسای ترکیه بیش از ۳۰توافقنامه همکاری در زمینه انرژی، صنعت، گردشگری، خودروسازی و فولاد امضا کردند.

اردبیل
در مورد خواهرخواندگی شهر اردبیل با شهرهای خارجی تاکنون بحث‌های زیادی صورت گرفته و گفت‌وگوهای بسیاری هم انجام شده‌است، اما درنهایت این تلاش‌ها به نتیجه نرسیده و بالطبع، قراردادی هم منعقد نشده‌است. چندی پیش با هدف گسترش ارتباطات بین‌المللی و مبادلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی با شرق ترکیه، اردبیل میزبان هیات استانی و شهری «ارزروم» شد و بسیاری امیدوار بودند این میزبانی بتواند طلسم خواهرخواندگی دراین استان را بشکند و شاهد امضای نخستین تفاهم‌نامه و قرارداد خواهرخواندگی دراین استان باشیم، اما ظاهرا همه‌چیز آنطور که انتظار می‌رفت انجام نشد و در ادامه دیدارهای دوجانبه مسئولان از دو شهر، هیچ قراردادی به مرحله عقد و انعقاد نرسید. این، تنها موردی نبود که برسر راه اردبیل قرارگرفت تا یکی از شهرهای این استان با یک شهر دیگر جهان که تشابهات فرهنگی دارد، خواهرخوانده شود. پیش از این یک‌بار نیز بحث و حرف و حدیث‌هایی درباره خواهرخواندگی با ولگاگراد در روسیه مطرح شد، اما این موضوع نیز درهمین حد باقی ماند و این شهرهم تاکنون خواهرخوانده رسمی اردبیل نشده‌است.

 خراسان‌جنوبی
خراسان‌جنوبی از پیوند خواهرخواندگی با دیگر شهرهای جهان استقبال چندانی نکرده‌است. سال ۱۳۹۳ پیشنهاد خواهرخواندگی شهر بیرجند به‌عنوان مرکز استان و شهرهای تاریخی و فرهنگی خجند و دوشنبه در تاجیکستان مطرح شد، اما هیچ‌گاه به مرحله اجرا نرسید. لازم است شهر بیرجند برای حفظ و حراست از پیشینه فرهنگی خود و ترویج باورها و سنت‌های مردم این دیار با سایر شهرها ارتباط برقرار کند. درهمین راستا به‌تازگی پیشنهاد خواهرخواندگی بیرجند با شهر کُنسوئگرا در اسپانیا ازسوی دانشگاه بیرجند مطرح شده‌است. کنسوئگرا به‌دلیل مشترکات فرهنگی و آثار تاریخی معماری‌ اسلامی و از همه مهم‌تر، مرکز کشت زعفران در اسپانیا، گزینه مناسبی برای خواهرخواندگی با بیرجند محسوب می‌شود. خراسان‌جنوبی به‌عنوان تولیدکننده بزرگ زعفران در ایران، باید تعاملات فرهنگی ازجمله خواهرخواندگی با شهرهای تولیدکننده زعفران دراسپانیا را مدنظر قرار دهد. باوجود اینکه زعفران تولیدی شهر کنسوئگرا به لحاظ کمی و کیفی نسبت به محصول شهرهای تولیدکننده زعفران در خراسان‌جنوبی در سطح بسیار پایین‌تری قرار دارد، اما به‌دلیل برگزاری سالانه جشنواره زعفران، توانسته است خود را به‌عنوان مرکز کشت این محصول در دنیا مطرح کند. ایجاد خواهرخواندگی با این شهر می‌تواند باعث رونق اقتصادی به‌ویژه در بحث زعفران استان شود.

سیستان وبلوچستان
خواهرخواندگی پدیده‌ای خوشایند در دیپلماسی دنیای امروز است و معمولا براساس روابط دوستانه سیاسی بین شهرهای دو کشور روی می‌دهد. هدف از این اقدام گسترش روابط فرهنگی و اقتصادی بین شهرهاست، اما ازآنجا که محرومیت، بخشی جدایی‌ناپذیر از تاریخ و جغرافیای سیستان وبلوچستان است، این استان در خواهرخواندگی هم کم‌نصیب است. چابهار تنها شهر استان است که ۲ پیمان‌نامه خواهرخواندگی با شهرهای گوادر در پاکستان و بندر صحار در عمان امضا کرده‌است. این ۳ شهر ساحلی علاوه بر همسایگی دریایی، از مواهب طبیعی مشترکی نیز برخوردارند. تا پیش از شیوع کرونا، قرار بود ۲پیمان‌نامه خواهرخواندگی بین چابهار و مسقط عمان و جزیره جاوه در اندونزی بسته شود که این تصمیم به بعد از کنترل این بیماری موکول شد. اما دوشهر دیگر در سیستان‌وبلوچستان با شهرهای داخلی پیمان خواهرخواندگی بسته‌اند. شهرستان زهک به‌دلیل داشتن طبیعت کویری مشترکاتی با شهرهای زرند، دامغان و بجستان دارد و طبق قراردادی با همدیگر خواهرخوانده شدند تا با تبادل‌نظر و نشست‌های مشترک، مشکلات اقلیمی و طبیعی آنها برطرف شود. همچنین بعد از سیل ویرانگر ۲سال پیش، شهراصفهان هم به‌منظور مشارکت در نوسازی مناطق سیل‌زده، با شهر بنت پیمان خواهرخواندگی بست.

خراسان‌شمالی
شهر بجنورد مرکز استان خراسان‌شمالی که در ۱۰ سال‌گذشته با شهرهای عشق‌آباد ترکمنستان و نجف در عراق پیمان خواهرخواندگی دارد، به‌تازگی قرار است با شهر چوروم در ترکیه و یکی از شهرهای ارمنستان هم قرارداد خواهرخواندگی امضا کند. امضای تفاهم‌نامه خواهرخواندگی شهر بجنورد با شهر چوروم ترکیه از سال۹۷ کلید خورد، اما به‌دلیل تغییر مدیریت‌ها درسطح استان و مدیریت شهری، عملا این پروژه به سرانجام مشخصی نرسید. با این‌حال مسئولان شهرداری بجنورد اعلام کرده‌اند به‌واسطه مشابهت‌های فرهنگی و قابلیت‌های اجتماعی مشترک میان  دوشهر بجنورد و چوروم، درحال تدارک مکاتبات و نهایی‌کردن تفاهم‌نامه‌ای برای خواهرخواندگی این دو شهر هستند. این‌درحالی‌است که به‌نظر می‌رسد در سال‌های اخیر دست خراسان‌شمالی و به‌ویژه شهر بجنورد از مزایای انعقاد پیمان‌های خواهرخواندگی خالی‌ مانده‌است؛ موضوعی که درصورت تحقق می‌تواند در حوزه‌هایی مانند گردشگری ثمرات بسیاری برای اقتصادشهری بجنورد و حتی کل استان به‌همراه داشته باشد و درهای جدیدی را درمسیر توسعه خراسان‌شمالی بگشاید.

همدان
همدان به‌دلیل سابقه تاریخی، همواره مورد توجه کشورهای مختلف برای پذیرش خواهرخواندگی بوده‌است، اما اینکه مدیران همدان چقدر توانسته‌اند از این خواهرخواندگی‌ها به‌نفع استان و درجهت توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آن استفاده کنند، جای بررسی دارد. چند سال پیش شهرداری همدان، این شهر را با شهر کولاب در تاجیکستان خواهرخوانده اعلام کرد و درادامه، یکی از مهم‌ترین بلوارهای همدان به‌نام کولاب نامگذاری شد. وجه اشتراک این دوشهر برای عقد خواهرخواندگی، ابوعلی سینا بود. استانداری همدان با چند شهر در روسیه نیز مراودات فرهنگی و اجتماعی برقرار کرد که بعدا به‌سمت همکاری‌های اقتصادی کشیده شد. از چندی پیش نیز ازبکستان درخواست خواهرخواندگی‌ یکی از شهرهای خود با همدان را داشته که استانداری درحال بررسی این درخواست است. با این وجود مدیران همدان معتقدند شیوع بیماری کرونا از یک‌سو و تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران، باعث شد نه‌تنها همدان بلکه استان‌های دیگر نیز نتوانند از این خواهرخواندگی‌ها به‌نفع خود استفاده کنند و این خواهرخواندگی‌ها عملا روی کاغذ ماند و جز تغییر نام چند بلوار، عایدی دیگری نداشت. این درحالی‌است که اجرای چنین تفاهم‌نامه‌هایی، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین نمودهای دیپلماسی شهری، می‌تواند ثمرات بسیاری در حوزه‌های مختلف برای همدان به‌همراه داشته باشد؛ به‌ویژه اینکه چنین پیمان‌هایی بازخوردهای مناسبی در حوزه گردشگری دارد.

فارس
شهر شیراز در استان فارس با ۶ شهر خارجی نیکوزیا در قبرس، دوشنبه در تاجیکستان، چونگ‌چینگ و نانجینگ در چین، وایمار در آلمان و پچ در مجارستان پیمان خواهرخواندگی دارد. با این‌حال مدیران شهری معتقدند این پیوندها نتوانسته نمود زیادی در شهر داشته باشد. مسئولان مربوط در شهرداری شیراز معتقدند این‌شهر نیاز دارد با شهرهایی پیوند خواهرخواندگی داشته باشد که از نظر ساختار فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی سابقه تاریخی دارند. اکنون اما زمینه و میزان همکاری‌های بین شیراز و خواهرخوانده‌هایش چندان مشخص نبوده و معلوم نیست اصولا چه اشتراک والبته همکاری‌های مشترکی بین شیراز و برخی شهرهای مذکور وجود دارد.

منبع:همشهری